Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

Znaczenie poszczególnych zmiennych jest różne w zależności od rodzaju choroby. Na przykład w przypadku chorób, które powodują pogorszenie ostrości lub pola widzenia, jak zaćma czy jaskra, problemy pacjentów mogą w pierwszym rzędzie dotyczyć ograniczeń w zakresie sprawności i samodzielności w codziennym funkcjonowaniu, podczas gdy w chorobie zęzowej na pierwszy plan mogą wysuwać się problemy dotyczące poczucia własnej wartości i atrakcyjności interpersonalnej. W ostatnich latach obserwuje się znaczny wzrost zainteresowania problematyką poczucia jakości życia; w okresie 20 lat liczba publikacji na ten temat ukazujących się w ciągu roku na łamach czasopism medycznych wzrosła kilkunastokrotnie. Jednak pomimo lawinowego przyrostu badań dotyczących jakości życia u chorych na różne choroby, wpływ trudności związanych z zaburzeniami widzenia na subiektywną ocenę jakości życia nie został jak dotąd poddany obszerniejszym badaniom w naszym kraju. Współpraca naukowa II Kliniki Okulistycznej AM w Lublinie i Katedry Psychologii Klinicznej i Osobowości KUL, zainicjowana przez Profesora Jerzego Toczołowskiego, pozwoliła rozpocząć takie badania w roku 1999, a grant KBN „Zaburzenia widzenia i ich leczenie^ poczucie jakości życia" (1 H01F 042 18) umożliwił ich realizację w dwu kolejnych latach. Badania zbiegły się w czasie z rokiem ogłoszonym jako rok jaskry, inicjatywą zmierzającą do popularyzacji wiedzy na temat choroby i zapobiegania jej skutkom, między innymi poprzez propagowanie badań kontrolnych, zwłaszcza dla osób obciążonych ryzykiem. W naszych badaniach, które okazały się dużo WPROWADZENIE 11 trudniejsze, niż można to było przewidywać, uczestniczyło w sumie kilkanaście osób: lekarze okuliści, którzy prowadzili wywiady z pacjentami i wypełniali karty medyczne, oraz psychologowie, którzy przeprowadzali wywiady i badania testowe. Osoby najbardziej zaangażowane w prowadzenie badań na terenie Kliniki, to: dr Maria Oleś, mgr Małgorzata Puchalska-Wasyl, dr med. Paweł Klonowski, mgr Anna Piet-rzak, mgr Elżbieta Chmielnicka-Kuter i Wioletta Niewęgłowska. W wypełnianiu kart medycznych uczestniczyli doktorzy: Jacek Ciechan, Małgorzata Fraczek, Maria Langwińska, Ali Munir, Jarosław Podhorecki, Robert Rejdak, Janina Smajkiewicz i Ewa Wróblewska. Badania psychologiczne prowadzili też Magdalena Polewaczyk, Monika Potera, Ewa Sękowska, Kinga Sękowska, Jagoda Wątor i Tomasz Gajda. Wstępne opracowanie wyników, wprowadzanie danych oraz wykonanie wykresów i tabel jest dziełem Marii Oleś, Moniki Sadowskiej i Małgorzaty Sobol-Kwapińskiej; obliczenia wykonał mgr Zbigniew Sienkiewicz. Wszystkim osobom zaangażowanym w realizację grantu należy się uznanie i wdzięczność. Cząstkowe wyniki projektu badawczego prezentowano na konferencjach krajowych (Oleś, i in., 2000a; 2002; Toczołowski, i in., 2000; Oleś, 2002) i międzynarodowych (Oleś, i in., 2000b; 2001; 2002), niektóre doczekały się publikacji w formie artykułów (Oleś, i in., 2001; Toczołowski, i in., 2001a, 2001b). Pod koniec realizacji projektu uczestnicy badań spotkali się na seminarium: „Zaburzenia widzenia a jakość życia" (Jakubowice, 7-8 grudnia 2001), gdzie przedyskutowali wyniki oraz przedstawili i poddali krytycznej analizie koncepcje przygotowywanych rozdziałów. Seminarium, podczas którego autorzy tekstów umieszczonych w niniejszej monografii wygłosili w sumie siedem krótkich referatów, stanowiło dla psychologów znakomitą okazję głębszego poznania medycznych aspektów zaćmy, jaskry i zeza, a dla lekarzy -poszerzenia wiedzy na temat procesów psychicznych i problemów psychologicznych związanych z chorobą, subiektywną oceną jakości życia u pacjentów itp. Monografia składa się z czterech części. W pierwszej można znaleźć medyczną charakterystykę chorób: zaćmy, jaskry i zeza oraz zarys psychologicznej koncepcji zdrowia i choroby, a także jakości życia, zwłaszcza poczucia jakości życia w chorobie. W drugiej części przedstawiono projekt badawczy wraz z opisem badanych grup i metod oraz sposobem statystycznej analizy danych. Trzecia część zawiera prezentację wyników wraz z ich interpretacją, a więc porównania między grupami chorych i wewnątrz tych grup, obejmujące wyniki przed i po leczeniu. W tej też części umieszczono analizy zmiennych korespondujących z poczuciem jakości życia i jego zmianą w okresie leczę- 12 P. OLEŚ nia oraz interesujące dane jakościowe pochodzące z wypowiedzi badanych osób i rysunków dzieci leczonych z powodu zeza