Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

za zgod¹ Niemców „Bulba" utworzy³ wojsko - Polisk¹ Sicz - sk³adaj¹ce siê z piêciu kureni, i milicjê. Si³y te razem liczy³y 10 tys. ludzi. 15 listopada 1941 r. Niemcy rozwi¹zali Polisk¹ Sicz i wprowadzili na tym terenie w³asn¹ administracjê, a w Sarnach Okrêgow¹ Komendê Ukraiñskiej Policji z Tarasem Borowcem na czele77. Na prze³omie lat 1941/1942 na rozkaz komisarza Rzeszy Ericha Kocha zaczê³a siê likwidacja oddzia³ów „Bulby"78. Pocz¹tkowo „Bulba" by³ przeciwny walce z Polakami, chocia¿ opowiada³ siê za przynale¿noœci¹ Wo³ynia do Ukrainy. Przy³¹czy³o siê do niego wielu funkcjonariuszy z Okrêgowej Komendy Policji w Sarnach. Przeszli oni do Poliskiej Siczy i wyst¹pili zbrojnie przeciwko niemieckiej administracji79. Na pocz¹tku sierpnia 1942 r. „Bulba" rozpocz¹³ walkê partyzanck¹ na Polesiu i Wo³yniu. W przeciwieñstwie do OUN w jego programie 73 R. Torzecki, Polacy..., s. 274, 292. 74 G. Motyka, Tak..., s. 75. Np. w Nowym S¹czu gestapowiec pobi³ prokuratora Pasiczyñskiego, który na ulicy pozdrowi³ go s³owami Heil Hitler. 75 W. Filar, Rozwój..., s. 73. 76 Wed³ug Hurija Bucha³y nie by³ on ukraiñskim nacjonalist¹, tylko wykonywa³ polecenia emigracyjnego rz¹du Andrija Liwyckiego, [w:] Polska-Ukmina: trudne pytania..., s. 119. 77 W. Filar, Chronologia..., s. 119. 78 R. Torzecki, Polacy..., s. 137. 79 Tam¿e, s. 122. 576 RÓWNI Z RÓWNYMI? nie by³o walki z miejscowymi Polakami, aczkolwiek nie godzi³ siê na powrót tych ziem w sk³ad pañstwa polskiego80. Niemcy, dzia³aj¹c w mysi starej maksymy divide et impera, pozostawili Ukraiñcom woln¹ rêkê w przeœladowaniu Polaków. Nawet zaostrzona od 1942 r. niemiecka polityka w stosunku do ludnoœci ukraiñskiej nie zmieni³a postawy wiêkszoœci dzia³aczy OUN wobec Polaków. Tylko nieliczni umiarkowani politycy dostrzegali konsekwencje podobnego po³o¿enia obu narodów. Wyrazem tego by³o nawi¹zanie w po³owie paŸdziernika 1941 r. przez ukraiñskiego pisarza politycznego Borysa £ewyckiego w imieniu OUN rozmów z polskimi organizacjami niepodleg³oœciowymi. Ubolewa³ on z powodu zajêcia przez ukraiñskie czynniki oficjalne proniemieckiego stanowiska i wyrazi³ gotowoœæ do zmiany tej postawy w zamian za polsk¹ deklaracjê powstania niepodleg³ej Ukrainy81. W sierpniu 1941 r. Andrij Melnyk wezwa³ rodaków do wspó³pracy z okupantem i zerwania z banderowcami82. Zareagowa³ na to arcybiskup Andrzej Szeptycki, który listownie wezwa³ naczelnego prowidnyka do pogodzenia siê z Bander¹. Metropolita obawia³ siê zbrojnej konfrontacji miêdzy zwaœnionymi frakcjami OUN, ale apel okaza³ siê nieskuteczny. Miêdzy obydwiema grupami dosz³o do wojny, która poci¹gnê³a za sob¹ œmieræ wielu osób. Wiêcej ofiar by³o wœród melnykowców. 30 sierpnia 1941 r. na dworcu w ¯ytomierzu zostali zastrzeleni melnykowcy: M. Œciborski i O. Senyk-Hrywinski. Po tej zbrodni metropolita rzuci³ na morderców kl¹twê. Wtedy banderowcy og³osili metropolitê za swojego wroga, takiego samego jak Niemcy, Rosjanie, Polacy, ¯ydzi, Wêgrzy i Rumuni, chocia¿ wiedzieli, ¿e zniechêc¹ tym do siebie wielu grekokatolików. Banderowcy przewa¿ali w rejonie Lwowa i Równego, a melnykowcy dominowali w okolicach ¯ytomierza, Kijowa i Charkowa. Na I Konferencji OUN-R we wrzeœniu 1941 r. banderowcy podjêli decyzjê w sprawie rozpoczêcia walki z Niemcami oraz upowa¿nili Borysa £ewyckiego do podjêcia rozmów z Polakami83. Na czele nowego kierownictwa stan¹³ Myko³a £ebed'. Na konferencji OUN-R postanowi³ podj¹æ dzia³ania informacyjno-propagandowe w celu przygotowania siê do walki z okupacj¹ niemieck¹ oraz eliminowaæ sowieckich agentów i dywersantów. Zaczêto gromadziæ sprzêt i szkoliæ kadry dowódcze. Utworzono Krajowy Sztab Wojskowy z Dmytrem Hrycajem na czele84. Nadal jednak obowi¹zywa³y ustalenia memoria³u berliñskiego z 14 sierpnia 1941 r. Nie wykluczano wiêc w przysz³oœci wspó³pracy z Niemcami. Odnosz¹c siê do polityki niemieckiej, stwierdzono: My nie podzielamy pogl¹du pana prof. dr. Kocha, ¿e odmowa rozwi¹zania ukraiñskiego rz¹du pañstwowego jest dla kompetentnych w³adz Rzeszy niemieckiej jednoznaczna z odmo- 80 R. Torzecki, Polacy..., s. 179. 81 Tam¿e, s. 72. 82 W. Filar, Rozwój..., s. 70. 83 J. Kyryczuk, Próby..., s. 58. 84 W. Filar, Chronologia..., s. 118. •Ml? Lata 1941-1942. Okupant „rz¹dzi i dzieli" Ukraiñców i Polaków 577 lnem sm yka ego ³lr. takra-tej w¹ wspó³pracy OUN-R z Niemcami. Nasz pogl¹d jest odmienny: my nie mo¿emy zrobiæ tego kroku, aby nie zaszkodziæ obecnej i przysz³ej wspó³pracy ukraiñsko-niemieckiej85. Banderowcy rozumieli, i¿ wycofanie siê z d¹¿enia do odzyskania niepodleg³oœci oznacza utratê zaufania spo³eczeñstwa i ¿e Niemcy zgodz¹ siê na powstanie pañstwa ukraiñskiego tylko zmuszeni do tego sytuacj¹ miêdzynarodow¹. Melnykowcy, mimo represji i coraz wiêkszego przekonania o braku mo¿liwoœci utworzenia w³asnego pañstwa, nadal szukali porozumienia z Niemcami, poniewa¿ nie widzieli alternatywy dla tej polityki. Na zjeŸdzie Ukraiñskiego Komitetu Krajowego (UKK) we Lwowie przewodnicz¹cy Ukraiñskiego Centralnego Komitetu (UCK) Wo³odymyr Kubi-jowicz zaproponowa³ w obecnoœci gubernatora dr. Ludwiga Losackera wysiedlenie Polaków z Ma³opolski Wschodniej. W sierpniu 1942 r. OUN-M przes³a³a ministrowi spraw zagranicznych Rzeszy Joachimowi von Ribbentropowi memorandum w sprawie odtworzenia ukraiñskiej administracji pañstwowej86. Na trzeciej konferencji OUN-M (24-25 maja 1942) i na Krajowym ZjeŸdzie Ukraiñskich Nacjonalistów (14-15 sierpnia 1942) melnykowcy przyjêli koncepcjê trzech etapów walki o niepodleg³oœæ. Najpierw zamierzali utworzyæ niewielkie oddzia³y, nastêpnie chcieli przejœæ do walki partyzanckiej, a na koniec planowali zorganizowanie ogólnonarodowego powstania. Do dzia³añ szybciej jednak przyst¹pili banderowcy, maj¹cy szersze zaplecze spo³eczne87. W latach 1941-1942 banderowcy prowadzili na Wo³yniu szerok¹ akcjê propagando-wo-informacyjn¹ na rzecz niepodleg³oœci. Zbierali i gromadzili w ukryciu porzucon¹ przez Armiê Czerwon¹ broñ i amunicjê. W kwietniu 1942 r. na II Konferencji OUN-R zapad³a decyzja o przyst¹pieniu do tworzenia w³asnej armii. Zadanie to zlecono min. Wasylowi Kukowi i Jewhenowi Stachiwowi. Utworzyli oni komórki konspiracyjne tak¿e w Charkowie i Dniepropetrowsku, ale ich cz³onkowie w obawie przed aresztowaniem przez w³adze sowieckie uciekli w 1943 r. na zachód88. W podjêtej uchwale stwierdzono m.in.: W obecnej sytuacji miêdzynarodowej i w obliczu tocz¹cej siê wojny jesteœmy za z³agodzeniem stosunków polsko-ukraiñskich na p³aszczyŸnie niezale¿nych pañstw i uznania narodu ukraiñskiego oraz jego panowania na ziemiach zachodnioukraiñskich. Jednoczeœnie kontynuujemy walkê przeciwko szowinistycznym nastrojom Polaków, ich zakusom na ziemie zachodnio-ukraiñskie