Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

Hitlerowcy zamierzali wysadzić w powietrze najważniejsze budynki centrum, m.in. teatr. Po wyzwoleniu podjęto odbudowę, wznosząc zarazem w części wypoczynkowej wiele nowych, socrealistycznych sanatoriów. Szczególnie ciekawe są dwie dzielnice Eupatorii: historyczny G6zleve (na północ od ul. Riewolucyi) oraz Kurort (Duwanowskaja i równoległe ulice, biegnące ku Nabierieżnoj Gor'kowo). Zwiedzanie części historycznej najlepiej zacząć od Meczetu Chańskiego tzw. Piątkowego (miecziet' Dżuma--/Chan-Dżami, MeneTb XaH-/J:>KaMH; Riewolucyi 36) górującego nad skwerem, zwanym pł. Primorskaja. Wzniesiono go w 1552 r., na cześć koronacji Dewlet-Gireja I. Autorem projektu był wielki turecki architekt, Hodża Si-nan. Meczet wzorowany jest na kon-stantynopolskiej Hagii Sophii. Czynny dla celów kultowych ponownie od 1990 r. Niedaleko stoi sobór św. Mikołaja Cudotwórcy (sobór Swiatitie-la-Czudotworca Nikołaja, co6op CBaraTejiji-HyflOTBopua HnKOJiax; Tuczi-na 2), wzniesiony w 1898 r., na pamiątkę oswobodzenia miasta podczas wojny krymskiej. Jedzie tu tramwaj #1, wysiada się na przystanku Sad im. Karajewa. Stąd warto udać się w głąb Starego Miasta, najlepiej ulicą Krasnoarmiej-ską, którą przegradza budynek niegdysiejszej XVI-wiecznych łaźni tureckiej (turieckaja bania, Typeuicaa 6aHa; Krasnoarmiejskaja 20). Skręcając z Krasnoarmiejskiej w jedną z jej przecznic, ul. Wodorazborną, można dojść do ul. Karaimskiej, przy której, co najistotniejsze, mieszkają wciąż Karaimi. Można tu zobaczyć m.in. typowy XVIII-wieczny dom karaimski (dom karaimskij, aom KapaHMCKHń; Karaim-skaja 53). Najciekawsze są jednak kenesy, czyli domy modlitwy (^33035; Karaimskoj 68; od 11.00 do zmroku,- 2 hrn) za lewymi wrotami zabytkowej podwójnej bramy. Na kompleks składają się Wielka Kenesa, Mała Kenesa oraz budynki towarzyszące - całość pochodzi z XIX w. Naprzeciw bramy wznosi się dawna XIX--wieczna biblioteka Karaj-Bitikligi (6ii6jinoTeKa Kapaii-BHTHKjiHrH; Karaim-skaja 57). Trzeba też koniecznie wejść za prawe wrota. Jest tam mała restauracyjka oferująca smaczne dania kuchni karaimskiej (12.00-22.00). ffi C 319 "Ji?*-.*', bA *•» r* SfcdP 113 rt3 Oglądając Meczet Piątkowy w Eupatorii warto pamiętać o tym, że jest dziełem jednego z najwybitniejszych architektów świata islamu i świata w ogóle. Hodża mimar Sinan (1489-1588), z pochodzenia Grek spod Kayseri, był prawdziwą skarbnicą wiedzy i talentów - zajmował się architekturą, matematyką, inżynierią, astronomią. Krytycy zarzucają Sinanowi, że nie stworzył odrębnego stylu, pozostając pod wpływem architektury bizantyjskiej i syryjskiej. Jednak budowle, które pozostawił po sobie: 131 meczetów, 35 medres, 19 mauzoleów, 5 akweduktów, 17 karawanserajów, 31 pałaców, 35 łaźni, robią niebywałe wrażenie. Najsłynniejsze dzieła Sinana to meczety Szach-Zade i Soleima-niye w Stambule oraz meczet Selimiye w Adrianopolu. Na uwagę zasługują czir-czir (spokrewniony z czeburekami) za 3 hrn, kiefta za 5 hrn i rewelacyjny, choć już nie karaimski, płow za 3 hrn. Do tego można zamówić kawę po grecku (1 hrn) i zachwycać się niezwykłą urodą karaimskich kelnerek. Wycieczkę warto kontynuować, wracając na Krasnoarmiejską i idąc nią dalej na północ do Intiernacyonalnoj. Prowadzi ona do kwartałów zamieszkiwanych przez Ormian i ludność muzułmańską. Ci pierwsi skupiają się przy pochodzącej z 1885 r. cerkwi Surb Nikopos (armianskaja cerkow', apinaHCKas uepKOBt; Intiernacyonalna-ja 44). Jest to niski budynek stojący na terenie należącym do Domu Inwalidów (trzeba pytać stróża). Dalej Intier-nacyonalnaja prowadzi do rozległego rynku zwanego ul. Karajewa, którym, kierując się w lewo, dochodzi się do ul. Tatarskoj. Głównym zabytkiem są tu pozostałości tekę derwiszów (tekije derwiszej, Terae aepBimieii; Tatarskaja 54). Tekę to rodzaj klasztoru; jego budowle można oglądać przy ul. Tatarskoj 54, Karajewa 16 i Pietriczienko 54. Budynki wznoszone od XIV do XVIII w. zostały zamienione na domy mieszkalne. W jednym z nich mieścił się wzniesiony w XVII w., służący tekę, meczet Szukułaj-efendi Dłuższego spaceru wymaga dzielnica kurortowa. Jej główną ulicą jest Duwanowskaja poddana w ostatnich 320 latach gruntownemu remontowi. Właściwie niemal wszystkie budynki przy tej ulicy to zabytkowe wille i rezydencje z przełomu XIX i XX w. W willi Gielełowicza z 1910 r. (dom Gielełowicza, JS,om renejioBiiHa; Duwanowskaja 11), mieści się Muzeum Krajoznawcze (Krajewiedczieskij mu-ziej, s62727; 10.00-17.00, śr. i sb. zamkn.; 3 hrn) m.in. z obszerną ekspozycją archeologiczną. Warto zajrzeć do „szklanej piramidy" przed muzeum. Kryje ona wykopaliska starożytnej Kerkinitydy. Zwiedzanie można zakończyć spacerem po Nabiereż-noj Gor'kowo. •28,5 tys. mieszkańców *s6554 „Rozchodzą się z dżamidów pobożni mieszkance, odgłos izanu w cichym gubi się wieczorze". Takim ujrzał Bakczysaraj (ukr. Bachczysaraj, EaxHncapań; ros. Bachczisa-raj, BaxHHcapaft; krymsko-tatarski Bakcesaray, EaKHe-capaii) Mickiewicz niemal 180 lat temu. Do dziś miasto pozostaje pełne orientalnej lewantyń-skiej atmosfery. Tłumaczenie tatarskiej nazwy miasta oddaje istotę rzeczy - to rzeczywiście „pałac w sadzie". Miasto zajmuje wąską dolinę rzeki Czuruk-su, jego mieszkańcy to w znacznym stopniu Tatarzy. Warto odwiedzić Bakczysaraj we wrześniu, kiedy na stadionie odbywa się jesienne święto urodzaju, Derwiza. munikacja ciąg Bakczysaraj skiego dworca nie sposób ominąć, gdyż praktycznie wszystkie środld komunikacji, kierujące się do miasta, trafiają tutaj. Połączenia: Sewastopol, Symferopol, Kijów, Donieck, Moskwa, Petersburg. Informacja: ?r42637, kasy b25086. Dworzec czynny 5.20-22.30. Odjeżdżają sprzed dworca albo z przystanku na końcu uliczki łączące.) plac przed dworcem z miastem. Dawny dworzec autobusowy przy ul. Simfieropolskoj został zamknięty. Połączenia: Jałta (przez Symferopol), Sewastopol, Symferopol (31 dziennie), Kercz, Krasnodar, No-worosyjsk. Bilety warto kupować wcześniej (kasy na prawo od dworca), ponieważ często brakuje ich przed samym odjazdem. likac iejska Działają cztery linie autobusowe, tzw. ekspress oraz marszrutki. Wszystkie zaczynają trasy sprzed dworca. Dla zwiedzającego znaczenie ma przede wszystkim ekspress, który jest najszybszym środkiem komunikacji na trasie dworzec-Stare Miasto. Ważna jest też marszrutka jeżdżąca do pętli Starosielje, gdyż można nią dojechać do monastyru Uspieńskiego i Czufut--Kale. Warto pamiętać też o autobusach #1 (do Pałacu Chanów) i #2 (do Pałacu Chanów i Starosielja) - ale kursują one bardzo rzadko (0,30 hrn ekspress; 0,50 hrn marszrutka). Stare Miasto ulokowane jest w głębi doliny