Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

wobec przeciętnej 2,9 w okresie 1945-1994). Praktyką stają się rządy koalicyjne (do 1989 r. Fianna Fail nie utworzyła ani jednego koalicyjnego gabinetu). Po tej dacie nie występują już w Irlandii gabinety jednopartyjne. Co więcej, w okresie 1993-1994 funkcjonuje koalicja FF i Partii Pracy, przełamująca dotychczasowe wzorce rywalizacji politycznej. Uwidacznia to ewolucję systemu partyjnego Irlandii w kierunku umiarkowanego pluralizmu (zob. -» system partyjny umiarkowanie spolaryzowany). [A. Antoszewski] SYSTEM PARTYJNY ISLANDII — układ powiązań międzypartyjnych o wielopar-tyjnym formacie, charakteryzujący się jednak bipolarną (dwublokową) rywalizacją, zdominowany przez dwie partie polityczne, liberalną -» Partię Postępu (Ff) oraz konserwatywną -» Partię Niepodległości (Sf). Dwublokowy sposób aranżacji przestrzeni rywalizacji politycznej, typowy zresztą dla wszystkich państw skandynawskich, nosi jednak cechę asymetrycz-ności. Znacznie silniejszą wyborczo i parlamentarnie jest Sf, choć tylko raz udało się partii (1930 r.) zdobyć absolutną większość w parlamencie. Inaczej niż w pozostałych krajach skandynawskich, dwublokowy układ rywalizacji nie opiera się na występowaniu jednego dominującego podziału socjopolitycznego, konfliktu so- cjoekonomicznego. Jeżeli w programach partii reprezentujących oba bloki (dość zmienne, jeżeli chodzi o konfigurację partyjną) pojawiają się odmienne postulaty ekonomiczne to przeplatają się one z hasłami typowymi m.in. dla podziału cen-trum-peryferie, konfliktu miasto-wieś czy dla tzw. postmaterializmu (np. ruchy feministyczne czy proekologiczne). Dwublokowy układ rywalizacji w przypadku Islandii nie ma typowych cech dla konfliktu określanego mianem lewicowo-prawi-cowego, a oba bloki plasują się w ramach odcinka przestrzeni od centrolewicy (raczej centrum) do umiarkowanej prawicy. Głównym reprezentantem bloku centrolewicowego nie jest -» Partia Socjaldemokratyczna (Af), a ugrupowanie liberalne (Ff). Ta pierwsza oferuje zresztą znacznie silniejsze centrowe nastawienie, jeżeli chodzi o postulaty programowe, niż liberałowie. W zasadzie w Islandii dominuje 4-partyjny format systemu, choć poczynając od 1983 r. pojawiły się w parlamencie (Althingi) dwa nowe ugrupowania, Przymierze Kobiet (Samtok um kventwlista—Sk) oraz Ruch Ludowy (Thjóduaki). Na lewicy przestrzeni systemu partyjnego znajdują się obie nowe partie polityczne oraz —> Przymierze Ludowe (PA), zaliczane przez niektórych politologów do rodziny -» partii komunistycznych. W pobliżu centrum systemu, choć po jego lewej stronie plasuje się liberalna Ff. W samym centrum systemu należałoby umieścić partię soqal-demokratyczną Af. Na prawo od niej znajduje się konserwatywna Sf, określana niejednokrotnie mianem ugrupowania libe-ralno-konserwatywnego (prawicowy liberalizm). Przeciętna wartość indeksu frakcjonalizacji wyborczej (zob. —> frakcjo-nalizacji indeks) od 1946 r. wynosi 0,74, co popierałoby tezę o wielopartyjnym -» formacie systemu partyjnego. Jego wartość na poziomie parlamentarnym jest minimalnie niższa i równa się 0,73. Dwie największe partie polityczne zdobywają łącznie średnio 61,6% głosów oraz 65,5% man- 270 System partyjny Izraela datów. Od 1944 r. w Islandii sformowano 22 gabinety, z których aż 20 miało charakter koalicyjnych. Tylko dwukrotnie zostały stworzone gabinety jednopartyjne (w obu przypadkach przez Af) mające status mniejszościowych. Z wyjątkiem jednego, gabinety wielopartyjne oparte były na formule —> koalicji minimalnie zwycięskiej. Tylko w latach 1980-1983 został sformowany tzw. gabinet nadwyżkowy. Partia Niepodległości (Sf) uczestniczyła w 15 gabinetach i nominowała 11 premierów. Wartości indeksów relewancji rządowej (zob. —»relewancji rządowej indeksy) wynoszą odpowiednio 0,68 (partycypacji) oraz 0,50 (odpowiedzialności). W skład 15 gabinetów wchodziła również Partia Socjaldemokratyczna (Af), choć nominowała tylko 3 premierów (indeks odpowiedzialności 0,14). Partia Postępu (Ff) uczestniczy/a w 12 gabinetach (indeks odpowiedzialności 0,55) i nominowała 8 premierów (indeks odpowiedzialności 0,36). [R. Herbut] SYSTEM PARTYJNY IZRAELA — wie-lopartyjny układ powiązań rywalizacyj-nych między partiami politycznymi, charakteryzujący się znacznym poziomem polaryzacji ideologicznej oraz fragmenta-ryzaq'i. —> Podziały socjopolityczne tworzą wzajemnie przenikający się i nakładający układ konfliktów, zarówno o socjo-ekonomicznym (klasowym), jak i religijnym czy też kulturowym charakterze. Zwłaszcza dwa spośród nich wydają się być istotne — klasowy oraz religijny. Przestrzeń rywalizacji ma więc wielowymiarowy charakter, co znajduje odzwierciedlenie chociażby w fakcie, iż w Izraelu nie ukształtowały się wyraźne sojusze wyborcze pomiędzy konkretną partią polityczną a grupą społeczną. Elektorat większych partii politycznych rekrutuje się spośród różnych segmentów społeczeństwa. Ugrupowania te stosują strategie typowe raczej dla -» partii wyborczych (catch-all). Sto- sowanie „otwartych" strategii wyborczych (biorąc pod uwagę ich „adresata") wynika przede wszystkim z tego, iż partie muszą działać w ramach społeczeństwa imigrantów, a kolejne fale ludności napływowej wnosiły i wciąż wnoszą nowe elementy do kultury politycznej. W spektrum rywalizacji międzypartyjnej występują cztery tendenq'e ideologiczno-programowe (bloki): lewicowa (robotnicza), centrowa, prawicowa oraz religijna