Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

Po 1948 r. aresztowano zarówno przeciwników reżimu, jak i jego zwolenników pełniących wysokie funkcje państwowe, np. M. Żymierskiego, W. Le-chowicza, J. Kuropieskę, W. Komara czy A. Kowalskiego. Były to działania podobne do czystek stalinowskich w latach trzydziestych w ZSRR, lecz na mniejszą skalę. W 1950 r. rozpoczęły się też prześladowania duchowieństwa katolickiego. W lipcu 1948 r. nastąpiło zjednoczenie organizacji młodzieżowych (Związku Walki Młodych, Organizacji Młodzieżowej Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych, Związku Młodzieży Demokratycznej i Związku Młodzieży Wiejskiej "Wici") w Związek Młodzieży Polskiej, który na wzór Komsomołu stał się młodzieżową organizacją komunistyczną - "pierwszym pomocnikiem partii". W 1949 r. nastąpiło zjednoczenie stronnictw ludowych, tj. Stronnictwa Ludowego i Polskiego Stronnictwa Ludowego, w Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, któremu przeznaczono rolę halabardnika w teatrze, podobnie jak Stronnictwu Demokratycznemu. W czerwcu 1949 r. odbył się kongres związków zawodowych, który powołał Centralną Radę Związków Zawodowych. Nowe związki odeszły od organizacji profesjonalnej i odpowiadały podziałowi resortowemu centralnej administracji państwowej, np. do Związku Zawodowego Nauczycielstwa Polskiego należeli oprócz nauczycieli zarówno profesorowie uniwersytetów, urzędnicy ministerialni, jak i zatrudnieni w oświacie kierowcy, ślusarze i pomoce kuchenne. Nowe związki miały funkcjonować na wzór radziecki, a ich polem działania były wewnątrzzakładowe sprawy socjalno-bytowe, czego symbolem stał się zakup ziemniaków i wycieczki na grzyby. Od 1949 r. przestały wybuchać strajki, liczne w latach 1945-1948. Zaprzestanie strajków przy pogarszającej się stopie życiowej było wynikiem zarówno wzrastającego terroru policyjnego, jak i charakteru nowego aparatu związkowego. Na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych przyjęto model radziecki w dziedzinie środków masowego przekazu, kultury, nauki i oświaty. Zlikwidowano znaczną liczbę tytułów czasopism i gazet, zniesiono resztki autonomii wyższych uczelni, skrócono czas nauki w szkole ogólnokształcącej z 12 do 11 lat. W miejsce Polskiej Akademii Umiejętności powołano na wzór radziecki Polską Akademię Nauk. Wprowadzono rosyjski system tytułów i stopni naukowych, np. kandydata nauk. Objęto pełną kontrolą środowiska literatów, muzyków, plastyków itp. Główne ulice i place przemianowano, nadając im nazwiska radzieckich przywódców. Wraz z objęciem przez radzieckiego marszałka, Konstantego Rokossowskiego, Ministerstwa Obrony Narodowej w listopadzie 1949 r. rozpoczęto szybką reorganizację wojska na wzór radziecki. Symbolem tego była zmiana tradycyjnych mundurów i stopni wojskowych w celu zbliżenia ich do obowiązujących w Armii Czerwonej. Rokossow-ski, z pochodzenia Polak, od 1913 r. służył w armii rosyjskiej. W latach 1937-1940 "złamano mu kręgosłup" w łagrach. Jeden z najwybitniejszych dowódców alianckich w czasie II wojny światowej stał się posłusznym wykonawcą poleceń Stalina w Polsce. Można tu dodać, że Wojsko Polskie kierowane do 1949 r. przez Żymierskiego i Spychalskiego, było źle uzbrojone i wyposażone, dostawy sprzętu były skąpe i ściśle reglamentowane przez ZSRR. Marszałek Rokossowski przewidywał utworzenie blisko półmilionowej armii polskiej. Dowódcami większych jednostek, takich jak korpusy, dywizje i brygady, byli przeważnie oficerowie odkomenderowani z Armii Czerwonej. Młodych oficerów Polaków kierowano do wyższych szkół wojskowych w ZSRR. Ich ukończenie było warunkiem dalszej kariery. W wojsku utworzono bataliony robocze składające się ze "źle urodzonych" poborowych, których zatrudniano w kopalniach na warunkach zbliżonych do obozów pracy przymusowej. Bataliony górnicze liczyły do 30 tyś. żołnierzy. 388 Po/sto w latach 1945-1950 10.2 Społeczeństwo 10.2.1 Zmiany ludnościowe Według szacunków liczba ludności Polski 31 sierpnia 1939 r. wynosiła 35,3 min, według spisu powszechnego przeprowadzonego w lutym 1946 r. - około 23,9 min. Ludność państwa zmniejszyła się o ponad 11 min, z czego blisko połowa pozostała poza granicami kraju, a reszta straciła życie w wyniku wojny i represji. Tablica 10.1 pokazuje podstawowe składniki zmian stanu ludności Polski w latach 1945-1950. Liczby podane w tablicy 10.1 są autorską próbą szacunkowego zestawienia zmian demograficznych, które dokonały się w latach powojennych, z dokładnością do mniej więcej 100 tyś. osób. Stąd też liczby reemigrantów, wysiedlonych i skład narodowościowy mają charakter orientacyjny. Ruchy ludnościowe po zakończeniu wojny można w zasadzie podzielić na trzy rodzaje: repatriacje, przesiedlenia wywołane zmianą granic oraz migracje wewnątrz kraju. Generalna zasada polityki repatriacyjnej państwa polegała na "skupieniu w państwie polskim całości narodu przez ściąganie ludności polskiej spoza granic kraju". Z drugiej strony odbywało się wysiedlanie (przymusowe) ludności niemieckiej oraz przesiedlanie (przymusowe bądź dobrowolne) ukraińskiej, białoruskiej i litewskiej do ZSRR11. W maju i czerwcu 1945 r. - po wycofaniu polskich władz administracyjnych na linię Odry - pewna część Niemców powróciła do swoich dawnych miejsc zamieszkania, np. do Szczecina około 100 tyś. osób. Po objęciu kontroli granicznej przez Wojsko Polskie, tj. od połowy 1945 r