Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

13 TWE, wprowadzony postanowieniami TA, choæ nie zawiera wyraŸnego zakazu dyskryminacji, to upowa¿nia instytucje do podejmowania odpowiednich dzia³añ (w tym wydawania aktów prawnych) w celu zwalczania dyskryminacji ze wzglêdu na p³eæ, rasê, pochodzenie etniczne, religiê lub wyznanie, inwalidztwo, wiek czy orientacjê seksualn¹. Przepis ten mo¿na uznaæ za dope³nienie dorobku orzeczniczego ETS w odniesieniu do zasady niedyskryminacji Trybuna³ bowiem dawno ju¿ uzna³ zasadê niedyskryminacji za ogóln¹ zasadê prawa wspólnotowego stwierdzaj¹c, ¿e postanowienia traktatowe odnosz¹ siê tylko do niektórych, szczególnych jej aspektów. KPP odzwierciedla istniej¹ce prawo WE (art. 20 odnosi siê do równoœci wobec prawa, art. 21 do zasady niedyskryminacji, art. 23 równoœci mê¿czyzn i kobiet). Jako ogólna zasada prawa zasada niedyskryminacji ma o wiele szerszy zakres i obejmuje wszelkie sytuacje nale¿¹ce do zakresu stosowania prawa wspólnotowego. Treœci¹ zasady niedyskryminacji jest zakaz zró¿nicowanego traktowania podmiotów znajduj¹cych siê w takiej samej (czy podobnej) sytuacji, jeœli to zró¿nicowanie jest arbitralne i nieuzasadnione. Zatem zasada nie bêdzie mia³a zastosowania w przypadkach, gdy ró¿ne (dyskryminuj¹ce) traktowanie, jest uzasadnione ze wzglêdu na obiektywne kryteria. Zakaz dyskryminacji dotyczy zarówno dyskryminacji jawnej (bezpoœredniej; gdy œrodek wyraŸnie odwo³uje siê do „zakazanego" kryterium zró¿nicowania) oraz ukrytej (poœredniej; gdy œrodek zawiera kryterium z pozoru neutralne, faktycznie jednak powoduje dyskryminacjê61 , równie¿, jeœli taki skutek by³ niezamierzony). Zasada niedyskryminacji jako ogólna zasada prawa wspólnotowego jest skierowana do pañstw cz³onkowskich oraz instytucji i organów wspólnotowych w zakresie, w jakim to prawo tworz¹ i stosuj¹. Jest jednak równie¿ wi¹¿¹ca w stosunkach horyzontalnych (np. w stosunkach pracy), pomiêdzy podmiotami prywatnymi W sprawie Sabbatini62 ETS uzna³ zasadê równego traktowania kobiet i mê¿czyzn za ogóln¹ zasadê prawa. Skargê wnios³a kobieta-funkcjonariusz WE, której odmówiono pewnego dodatku, poniewa¿ nie by³a „g³ow¹ rodziny". Wed³ug zaskar¿onych przepisów wspólnotowych, kobieta mog³a zostaæ uznana za g³owê rodziny tylko w szczególnych okolicznoœciach, np. w razie ciê¿kiej choroby czy niedo³ê¿noœci mê¿a. ETS orzek³, ¿e takie rozwi¹zanie stanowi³o nieuzasadnion¹ dyskryminacjê. W sprawie Airola63, faktycznym Ÿród³em dyskryminacji by³ przepis prawa wewnêtrznego pañstwa. Wed³ug regulacji wspólnotowej, funkcjonariuszom WE urzêduj¹cym w pañstwie cz³onkowskim, którego obywatelami nie byli, przys³ugiwa³ z tego tytu³u specjalny dodatek (expatriation allowance). Funkc- 61 Np. gdy warunkiem uzyskania œwiadczenia bêdzie odpowiedni okres zamieszkiwania w danym pañstwie, co w praktyce preferuje obywateli tego w³aœnie pañstwa w stosunku do obywateli innych pañstw cz³onkowskich korzystaj¹cych z ich uprawnieñ w ramach swobodnego przep³ywu. 62 Sprawa 20/71 Sabbatini v. Parlament Europejski, Zb. Orz. 1972, s. 345. 63 Sprawa 21/74 Airola v. Komisja, Zb. Orz. 1975, s. 221. 379 jonariusz traci³ uprawnienie w wypadku nabycia obywatelstwa pañstwa, w którym pracowa³. Skar¿¹ca, urzêdniczka KE we W³oszech, wychodz¹c za m¹¿ za obywatela w³oskiego automatycznie — zgodnie z prawem w³oskim — bez w³asnej woli, uzyska³a obywatelstwo tego pañstwa, przez co utraci³a prawo do dodatku. Jednak prawo w³oskie nie przewidywa³o takiego samego skutku nabycia obywatelstwa w odniesieniu do mê¿czyzny-obcokrajowca, ¿onatego z W³oszk¹, zatem funkcjonariusz-mê¿czyzna w analogicznej sytuacji nie utraci³by prawa do dodatku. ETS uzna³ zaistnia³¹ sytuacjê za przyk³ad niedopuszczalnej dyskryminacji; pomimo ¿e jej Ÿród³em by³o prawo wewnêtrzne, jednak regulacja wspólnotowa nie zapobiega³a skutkom dyskryminuj¹cym, które wyst¹pi³y w p³aszczyŸnie wspólnotowej. ETS potwierdzi³ istnienie ogólnej zasady niedyskryminacji ze wzglêdu na p³eæ w sprawie Razzouk & Beydoun64, która dotyczy³a uprawnieñ emerytalnych ma³¿onków zmar³ych urzêdników wspólnotowych. Regulacja w tym zakresie faworyzowa³a wdowy po funkcjonariuszach-mê¿czyznach, a by³a niekorzystna dla mê¿ów zmar³ych urzêdniczek. Zakaz dyskryminacji ze wzglêdu na religiê lub wyznanie wyrazi³ ETS w orzeczeniu w sprawie Prais65. Skar¿¹ca, ¯ydówka, stara³a siê o stanowisko urzêdnika wspólnotowego. W zg³oszeniu nie wskaza³a wyznania religijnego. Egzamin konkursowy zosta³ wyznaczony i przeprowadzony w dniu, w którym przypada³o ¿ydowskie œwiêto, w zwi¹zku z tym pani Prais nie wziê³a w nim udzia³u. Wyst¹pi³a za to ze skarg¹ o uniewa¿nienie decyzji o terminie konkursu i jego wyników, twierdz¹c, ¿e zosta³y wydane z naruszeniem zakazu dyskryminacji ETS stwierdzi³ wprawdzie, ¿e w konkretnej sytuacji w³adze wspólnotowe nie by³y zobowi¹zane do unikniêcia wyznaczenia terminu w dniu ¿ydowskiego œwiêta, poniewa¿ skar¿¹ca nie poinformowa³a ich we w³aœciwy sposób o wyznawanej religii i utrzyma³ decyzjê i wyniki konkursu w mocy. Stwierdzi³ jednak równie¿, ¿e gdyby w³adze zosta³y w³aœciwie poinformowane o religijnych przekonaniach kandydatów, to by³yby zobowi¹zane przy ustalaniu terminu rekrutacji braæ je pod uwagê, unikaj¹c wyznaczenia go w takim dniu, w którym udzia³ kandydata by³by niemo¿liwy ze wzglêdów religijnych. Bardzo szeroko ogólny zakres zasady niedyskryminacji (ze wzglêdu na obywatelstwo) okreœli³ ETS w orzeczeniu w sprawie Cowan66, w którym wypowiedzia³ siê co do uprawnieñ odbiorcy us³ug, przebywaj¹cego na terytorium 64 Sprawy po³¹czone 75/82 i 117/82 Razzouk & Beydoun v. Komisja, Zb. Orz. 1984, s. 1509; por. sprawa E. Kalanke v. Freie Hansesttadt Bremen, Zb. Orz. 1995, s. 1-3069; Orzecznictwo, s. 912; sprawa C-249/96 Lisa Ja¹ueline Grant v. South-West Trains Ltd. (dyskryminacja ze wzglêdu na orientacjê seksualn¹), Zb. Orz. 1998, s. 1-621; Orzecznictwo, s. 92. 65 Sprawa 130/75 Prais v. Rada, Zb. Orz. 1976, s. 1589. 66 Sprawa 186/87 I. W. Cowan v. Le Tresor Public, Zb. Orz. 1989, s. 195; Orzecznictwo, s. 88; por. sprawa 293/83 F. Gravier v. Miasto Liege, Zb. Orz. 1985, s. 593; Orzecznictwo, s. 117. 380 innego pañstwa cz³onkowskiego. W odpowiedzi na skargê brytyjskiego turysty, który zosta³ podczas pobytu w Pary¿u napadniêty, pobity i obrabowany, a któremu w³adze francuskie odmówi³y odszkodowania wyp³acanego w takim przypadku obywatelom francuskim (niezale¿nie od ich miejsca zamieszkania) i osobom zamieszka³ym we Francji, ETS stwierdzi³, ¿e skoro „prawo wspólnotowe zapewnia osobie fizycznej prawo wjazdu do innego pañstwa cz³onkowskiego, jej prawo do ochrony ze strony tego pañstwa na takich samych zasadach jak ochrona w³asnych obywateli i osób w nim zamieszkuj¹cych wynika z przys³uguj¹cego jej prawa swobodnego poruszania siê. Zakaz dyskryminacji obejmuje odbiorcê us³ug w rozumieniu Traktatu co do ochrony przed ryzykiem napaœci, jak równie¿ prawo do odszkodowania przewidzianego w prawie krajowym, jeœli ryzyko siê urzeczywistni [...]"