Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

Oznaczanie stężenia tyroksyny we krwi jest popularną metodą badania czynności tarczycy. Czynna biologicznie część tyroksyny nosi nazwę wolnej tyroksyny FT4. Oznaczanie stężenia FT4 pozwala jeszcze dokładniej ocenić czynność wydzielniczą gruczołu. Tyroksyna we krwi jest związana z białkiem, które ją transportuje. Białko to występuje jednak w zmiennych stężeniach. W związku z tym stężenie tyroksyny podlega pewnym wahaniom. Wahania te są mniejsze w odniesieniu do FT4. Wartości prawidłowe: T4: 5,0 do 12,0 /ig/dl. FT4: 0,8 do 1,8 ng/dl. Tyroksyna Kwas moczowy -> str. 185 Sód -> str. 256 Wapń -> str. 265 Żelazo -> str. 277 AspAT LDH r. 92 ¦ t 131 Tarczyca i badania laboratoryjne Co oznacza prawidłowe stężenie T4 i FT4 we krwi? Wartości prawidłowe wykluczają ciężkie zaburzenia tarczycy. W szczególności jednak prawie wyłączają nie-doczynność gruczołu. ¦ . ¦' . Ale uwaga: Nie wyklucza to w żadnym razie choroby * tarczycy! Możemy mieć do czynienia z wolem niedoboru jodu, nie upośledzającym funkcji wydzielniczej gruczołu. Z drugiej strony może też być nowotwór złośliwy tarczycy. Również ^ i w tym przypadku przez dłuższy czas może nie być upośledzona czynność gruczołu. Może występować także nadczynność dotycząca wyłącznie wydzielania drugiego hormonu - T3 (trijodotyroniny). W tych przypadkach stężenie T4 jest prawidłowe, a pod- TSH wyższeniu ulega tylko T3. W przypadkach wątpliwych i test TRH lekarz zleca wykonanie jeszcze dodatkowych badań (ozna- -> str. 135 czanie TSH i test TRH). Co oznacza obniżenie stężenia T4 i FT4? Niedoczynność tarczycy (Hypothyreosis) Przyczyny tego stanu mogą być wielorakie: ¦ zapalenie tarczycy (na przykład, gdy siły odpornościowe organizmu kierują się przeciwko własnemu gruczołowi; jest to proces autoimmunologiczny); ¦ po operacjach tarczycy; ¦ po leczeniu tarczycy jodem radioaktywnym; ¦ po leczeniu substancjami hamującymi wytwarzanie hormonów (Thyreostatica); u w znacznym niedoborze jodu. Obniżenie stężenia białka transportującego Tą we krwi Białko Gdy poziom białka transportującego (globulina wiążąca całkowite tyroksynę, zwana krótko TBG) ulega w surowicy obniże- -> str. 304 niu, stwierdza się fałszywie obniżony poziom T4. W tych 132 przypadkach duże znaczenie ma oznaczanie FT4: wynik jest prawidłowy. Mogą być następujące przyczyny fałszywego obniżenia stężenia T4: ¦ niedobory białkowe (głód, leczenie głodówką, choroby jelit upośledzające przyswajanie białka przez organizm); ¦ utrata białka przez nerki lub jelita (np. w ciężkich zapalnych chorobach tych narządów); ¦ wrodzony niedobór TBG (rzadko); ¦ wpływ leków (np. sulfonamidy, heparyna, leki przeciw-padaczkowe, kortyzol). Co oznacza podwyższone stężenie T4 i FT4? Nadczynność tarczycy (Hyperthyreosis) Powody mogą być następujące: ¦ choroba Graves-Basedowa (szczególnie typowym objawem tej choroby jest wytrzeszcz gałek ocznych); ¦ gruczolak autonomiczny (łagodny nowotwór wytwarzający w nadmiarze obydwa hormony); ¦ zapalenia tarczycy przebiegające z objawami nadczyn-ności, ¦ wysokie dawkowanie leków zawierających T4, ¦ zwiększone wydzielanie T4 do krwi po podaniu leków zawierających jod (np. rentgenowskich środków cieniujących), ¦ bardzo rzadko, w guzach przysadki mózgowej wytwarzających TSH. Podwyższone stężenie TBG Hormon T4 jest transportowany we krwi po związaniu z TBG, każda więc zmiana stężenia białka transportującego, może prowadzić do fałszywie wysokich stężeń T4. W tych przypadkach oznaczanie FT4, podobnie jak TSH i TRH, daje wyniki całkowicie prawidłowe. Tyroksyna 133 a laboratoryjne Wzrost stężenia TBG stwierdza się: ¦ w ciąży (pod wpływem żeńskich hormonów płciowych wątroba wytwarza więcej TBG), ¦ podczas przyjmowania pigułek antykoncepcyjnych (także w związku z zawartością w nich estrogenów), ¦ w niektórych chorobach wątroby, ¦ we wrodzonej, wzmożonej syntezie TBG (rzadko). Trijodotyronina (T3) T3, obok T4, jest drugim czynnym hormonem tarczycy. Także i T3, podobnie jak T4, jest transportowana z białkiem i zawartość jej podlega wahaniom w zależności od stężenia białka transportującego we krwi. Podobnie i w tym przypadku dokładniejsze wyniki otrzymuje się po oznaczeniu wolnej T3, FT3. FT3 odzwierciedla nie zafałszowany stan podstawowej przemiany materii w określonym momencie. Wartości prawidłowe: T3 we krwi: 0,7 do 1,8 jUg/dl. FT3: 2,5 do 6,0 ng/dl. Co oznaczają prawidłowe wartości stężeń T3 i FT3 we krwi? Nie mamy do czynienia z nadczynnością tarczycy. Jednak prawidłowe wartości nie wykluczają niedoczynności tarczycy. Dlatego prawidłowego stężenia T3 nie należy utożsamiać z prawidłową funkcją tarczycy. Co oznacza obniżenie we krwi stężenia T3 i FT3? Wskazuje, że: ¦ przyczyną jest niedoczynność tarczycy (Hypothyreosis). Tarczyca i badani, 134 Oznacza to: ¦ ciężkie schorzenie. Wiele chorób przewlekłych prowadzi do spowolnienia wytwarzania T3 bez objawów niedo-czynności tarczycy; ¦ często to samo dotyczy ludzi w wieku starszym. Co oznacza podwyższone stężenie T3 i FT3? ¦ Mamy do czynienia z nadczynnością tarczycy (Hyper-thyreosis). Oznaczanie T3 dokładniej wskazuje na to zaburzenie niż oznaczanie stężenia T4. Możliwe przyczyny zostały już omówione. ¦ Obniżenie wiązania T, z komórkami. Hormon tyreotropowy, TSH i test TRH Omówiliśmy diagnostykę chorób tarczycy w oparciu o oznaczanie hormonów: T3, FT3, T4 i FT4. Jednakże oznaczanie tych hormonów okazało się nie zawsze miarodajne. W ostatnich latach coraz częściej stosuje się oznaczanie hormonu tyreotropowego, TSH, zwanego obecnie tyreotropiną. Jeszcze pewniejsze wnioski daje oznaczanie stężenia TRH