Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

Mo|na sobie wyobrazi, jak to rozporzdzenie utrudnia nawizanie bezpo[redniego i bardziej intymnego kontaktu pomidzy ludzmi, którzy po wielu latach rozBki nieraz spotykaj si po raz pierwszy w tak niezwykBych okoliczno[ciach. Ostatecznie có| pozostaje ze stosunku pomidzy dwojgiem ludzi, je[li wykre[li zeD wymian wzajemnych do[wiadczeD? I oto wizniowi nie wolno ani sBowem powiedzie, a jego bliskim z wolno[ci ani sBowem zapyta, co si z nim dziaBo od chwili aresztowania. Je[li si zmieniB nie do poznania, je[li wychudB, posiwiaB, zestarzaB si przedwcze[nie lub wyglda jak |ywy trup, wolno mu tylko ogólnikowo i zdawkowo napomkn, |e  chorowaB troch, gdy| klimat tej cz[ci Rosji mu nie sBu|y". Zarzuciwszy zasBon milczenia na szmat  kto wie czy nie najwa|niejszy  jego |ycia, rozporzdzenie to spycha go do zamierzchBej ju| przeszBo[ci, kiedy byB czBowiekiem wolnym i zupeBnie innym, kiedy czuB i my[laB nie tak jak dzisiaj, i stawia go w niezno[nej sytuacji sBuchajcego tylko  jego, który powinien w pierwszym rzdzie mówi, a nawet krzycze. Nie wiem czy wszyscy wizniowie dotrzymali sBowa danego przed widzeniem, cho cena jak wypadaBoby zapBaci za jego zBamanie ka|e przypuszcza, |e raczej tak. Blisko[ krewnego, który przyjechaB w odwiedziny do obozu, mogBaby wprawdzie stanowi pewn gwarancj dyskrecji, ale któ| zarczy, |e w maBym pokoiku wyznaczonym na wspólny pobyt w czasie widzenia nie ma aparatów podsBuchowych, lub |e do szpary w cienkim prze- 91 pierzeniu nie przytknB ucha urzdnik Trzeciego OddziaBu? Wiem tylko tyle, |e z domu swidanji dochodziBy czsto odgBosy pBaczu i mam wiele powodów aby przypuszcza, |e to on wBa[nie  ten bezradny i spazmatyczny szloch  wydobywaB w chwilach niezno[nego napicia z ndznych szcztków ludzkich przyodzianych w czyste ubranie wizienne to wszystko, czego nie wolno byBo wyrazi sBowem. My[l, |e i to nawet trzeba uwa|a za pewien plus widzeD. WizieD nie o[mieli si nigdy zapBaka w obecno[ci swych towarzyszy, a z czstego pBaczu przez sen w baraku wiem, jak przynosi on niekiedy ulg