Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

glosê J. Kufla do orz. SN z 17.9.1980 r.; opubl. OSPiKA 1982, póz. 3. Z tego wzglêdu instytucja niewa¿noœci czynnoœci prawnych nie zastêpuje funkcji pe³nionej przez instytucjê niemo¿liwoœci œwiadczenia w przypadkach istnienia zakazów prawnych. 105 d) Przyczyn¹ niemo¿liwoœci œwiadczenia mog¹ byæ tak¿e zjawiska spo³eczne, które nie tylko d³u¿nikowi, ale komukolwiek uniemo¿liwi¹ wykonanie przyobiecanego dzia³ania. Przyk³ad: Wojna, rozruchy, strajk powszechny. 106 e) Poza tym wymaga siê, aby wszelkiego rodzaju przeszkody uniemo¿liwiaj¹ce wykonanie œwiadczenia mia³y charakter trwa³y, a nie tylko przejœciowy, powoduj¹cy jedynie opóŸnienie wykonania zobowi¹zania. 107 f) Szerokie uznanie znajduje pogl¹d, ¿e wspomniane kryteria oparte na prawach natury i rozwoju techniki s¹ za sztywne dla stosunków cywilnoprawnych. Dlatego przyjmuje siê ponadto jako dodatkowe kryterium ocenê ekonomiczn¹ (art. 354 § l KC). W tym wiêc ujêciu cechê niemo¿liwoœci bêd¹ mia³y tak¿e takie przyobiecane dzia³ania, które s¹ wprawdzie z punktu widzenia fizykalnego wykonalne, ale w œwietle ekonomicznym okazuj¹ siê oczywiœcie nieracjonalne (tzw. niemo¿liwoœæ gospodarcza lub praktyczna). Przyk³ad: Przys³owiowe poszukiwanie ig³y w stogu siana lub dostarczenie partii zbo¿a, które znajduje siê w zatopionym statku, le¿¹cym na takiej g³êbokoœci, ¿e koszt wydobycia jest niewspó³mierny do wartoœci zbo¿a. 4. Œwiadczenia w zobowi¹zaniach rezultatu i w zobowi¹zaniach starannego dzia³ania 108 W nauce polskiej - za wzorem nauki francuskiej1 - przyjmowany jest podzia³ œwiadczeñ lub zobowi¹zañ na: œwiadczenia lub zobowi¹zania rezultatu 1 G. Domañski, Koncepcja zobowi¹zañ rezultatu i starannego dzia³ania a odpowiedzialnoœæ kontraktowa w prawie francuskim. SC t. XX/1972. 45 5. Rodzaje œwiadczeñ go dzia³ania. Œwiadczenia pierwszego rodzaju polegaj¹ na osi¹g-Igóry œciœle okreœlonego efektu w œwiecie zjawisk zewnêtrznych. Do | nie zalicza siê samej dzia³alnoœci d³u¿nika, lecz jej okreœlony w tre-a skutek. Nale¿¹ tu wiêc œwiadczenia dania czegoœ (np. umo-), niektóre œwiadczenia us³ug ujmowane ³¹cznie z ich wytworem k WROwa o dzie³o) oraz wszystkie zaniechania. UMOffliast œwiadczenia starannego dzia³ania znajduj¹ wyraz w dzialalno- 109 SlipOWiednio tylko ukierunkowanej, przy czym d³u¿nik nie ma obowi¹z-•³yn¹æ wskazanego celu, np. dzia³ania lekarza, adwokata, nauczyciela. |L podzia³em tym wi¹¿¹ jego zwolennicy ró¿ne konsekwencje prawne w za- 110 dffl fpzk³adu ciê¿aru dowodu oraz zasad odpowiedzialnoœci d³u¿nika - przyj-•j|j|P W szczególnoœci, ¿e w zobowi¹zaniach rezultatu d³u¿nik odpowiada Upi³ Wsadzie winy, lecz ryzyka1. Koncepcja ta spotka³a siê jednak z krytyk¹. W szczególnoœci kierowane s¹ 111 niej zarzuty, ¿e kryteria, na podstawie których rozró¿nia siê wspo-zobowi¹zania nie s¹ precyzyjne; nie pomaga ona rozwi¹zaæ proble-l rozk³adu ciê¿aru dowodu i nie daje podstaw do przyjêcia odmiennych Odpowiedzialnoœci2. Ttn ostatni zarzut jest z pewnoœci¹ uzasadniony. Natomiast wydaje siê, ¿e broniæ podstawy wyró¿nienia wspomnianych zobowi¹zañ - przez po-WO³inie siê na wyró¿niane w metodologii nauk spo³ecznych tzw. czynnoœci (tfril³iflia) skutkowe, z czym wi¹¿¹ siê pewne swoistoœci w rozk³adzie ciê¿a-fU dowodu i postêpowaniu dowodowym. § 5. Rodzaje œwiadczeñ Ueratura: J. D¹browa, [w:] System, t. III, cz. l, § 54; T. Dybowski, [w:] System, t. III, fl, l, § 13, 16, 17; Czachórski. Zobowi¹zania..., § 11; A. Klein, Problem jednostronnego UfclBihowania czasu trwania zobowi¹zaniowego stosunku prawnego o charakterze ci¹g³ym, "Rozprawy z polskiego i europejskiego prawa prywatnego", Kraków 1994; W. Ko-HH, Prawo zatrzymania w prawie cywilnym i handlowym, PiP z. 5/1994; A. Ohanowic;, 1 Por. zw³aszcza Z. K. Ntwakowski, Zobowi¹zanie rezultatu i starannego dzia³ania, RPEiS t, 2/1959; ten¿e, Wina i ryzyko jako podstawy odpowiedzialnoœci deliklowej i kontraktow¹), [w:] Studia z prawa zobowi¹zañ, Warszawa-Poznañ 1979, s. 103 i n; M. Romanow-"U, Zobowi¹zania rezultatu i starannego dzia³ania, PPH 2/1997, s. 20 i n.. ' Por. T. Dybowski, [w:] System, s. 81 i n.; Czachórski. Zobowi¹zania..., s. 300; f, Pajor, Odpowiedzialnoœæ d³u¿nika za niewykonanie zobowi¹zania Warszawa 1982 l, 285-294. Nb. J 05-108 Nb. 109-111 "³'III § 5. Rodzaje œwiadczeñ 47 46 Rozdzia³ 11. Œwiadczenie Zobowi¹zania przemienne, RPEiS z. 3/1974; Z. Radwañski, Uwagi o zobowi¹zaniach trwa³ych (ci¹g³ych) na tle Kodeksu cywilnego, SC 1969, t. XIII-XIV; M. Safian, [w:] Pietrzy-kowski, KC, Komentarz, s. 719 i 818 i n.; T. Wiœniewski, [w:] Komentarz do KC, ks. III, t. l, s. 78 i n. I. Œwiadczenia w zobowi¹zaniu przemiennym oraz z upowa¿nieniem przemiennym 1