Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

W 1926 De Valera zrezygnował z dalszego prowadzenia walki zbrojnej i postawił na metody polityczne, zakładając organizację Fianna Fail (Żołnierze Losu). Po akcjach terrorystycznych przeprowadzanych na przestrzeni lat 1930–31, IRA została zdelegalizowana. Decyzję tę cofnął w 1932 De Valera, kiedy stanął na czele rządu irlandzkiego po wygraniu przez Fianna Fail – przy wydatnym wsparciu IRA – wyborów. Działając oficjalnie, IRA przyczyniła się do rozbicia faszystowskiego ugrupowania irlandzkiego Błękitnych Koszul. Po kilku latach IRA ponownie się zradykalizowała. Pogorszyło to jej stosunki z rządem De Valery, który w 1936 podjął nawet decyzję o internowaniu wielu jej członków. Ponad 400 bojowników IRA walczyło w ?hiszpańskiej wojnie domowej po stronie republikańskiej. W 1939 IRA została ponownie zdelegalizowana przez władze irlandzkie, po tym jak dokonała kilku zamachów bombowych na terytorium Wielkiej Brytanii. W okresie ?drugiej wojny światowej IRA opowiadała się za neutralnością Irlandii. Po wojnie, przez kilka lat IRA wykazywała małą aktywność. Sytuacja ta uległa zmianie w drugiej połowie lat pięćdziesiątych, kiedy to IRA podjęła ofensywę i działaniami terrorystycznymi chciała doprowadzić do paraliżu brytyjskiego systemu władzy w Irlandii Północnej. Pod koniec lat sześćdziesiątych nasiliła jeszcze swą aktywność, występując w obronie ludności katolickiej. Wówczas też w ideologii IRA pojawiły się wątki o proweniencji socjalistycznej. U progu lat siedemdziesiątych w szeregach IRA ujawnił się podział. Niebawem doszło do wyodrębnienia się nowej organizacji pod nazwą Tymczasowej IRA (Provisional), która uznała za celowe zintensy-fikowanie walki zbrojnej. Natomiast oficjalna IRA ogłosiła zawieszenie broni, przechodząc na pozycje walki politycznej, inspirowanej marksizmem. Tymczasowa IRA w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych przeprowadziła wiele zamachów terrorystycznych na obszarze Irlandii Pół nocnej i Wielkiej Brytanii. Najbardziej głośne działania IRA z tego okresu to zabicie 21 osób w zamachu bombowym w Birmingham (21 listopad 1974) oraz seria zamachów bombowych i morderstw w Londynie (październik/grudzień 1975). Częstym celem ataków IRA była osoba premier Wielkiej Brytanii Margaret ?Thatcher, na którą przeprowadzono kilka nieudanych zamachów. Dużym rozgłosem w świecie odbiła się głodówka uwięzionych przywódców IRA, domagających się dla siebie statusu więźnia politycznego. Od maja do września 1981 śmierć poniosło 9 głodujących. Bardzo spektakularnym posunięciem IRA był bombowy atak w 1991 na siedzibę brytyjskich premierów na Downing Street, gdzie cudem tylko nie doszło do ofiar śmiertelnych. Przełom w strategii działania IRA nastąpił 1 września 1994, kiedy organizacja ta ogłosiła deklarację pokojową mówiącą o zawieszeniu akcji zbrojnych oraz kontynuowaniu walki o zjednoczenie Irlandii wyłącznie metodami politycznymi. W następstwie tego władze brytyjskie zapowiedziały, że podejmą rozmowy z partią Sinn Fein, która jest politycznym skrzydłem IRA, po upływie 90 dni, co miało stanowić okres próbny potwierdzający, iż północnoirlandzcy republikanie istotnie zrezygnowali z działań terrorystycznych. 13 października decyzję o zawieszeniu broni podjęły ze swej strony paramilitarne organizacje protestanckich terrorystów. Z kolei 21 października w Belfaście premier brytyjski John Major uznał, że IRA przeszła przez okres karencji, udowadniając tym samym, iż ogłoszony przez nią rozejm jest trwały. Rozejm utrzymywał się 17 miesięcy, co stanowiło najdłuższy od 25 lat okres pokoju w Ulsterze. IRA przerwała rozejm w lutym 1996, przeprowadzając w Londynie zamach bombowy, w konsekwencji którego dwie osoby poniosły śmierć. Na szczęście jednak północnoirlandzki proces pokojowy nie załamał się. W lipcu 1997 IRA ponownie ogłosiła rozejm, a jej polityczne ramię, partia Sinn Fein włączona została do rozmów pokojowych z udziałem protestanckich lojalistów i przedstawicieli rządu brytyjskiego. 10 marca 1998 podpisano przełomowe porozumienie w sprawie autonomii Ulsteru. Przewidywało ono, że Irlandia Północna wprawdzie pozostanie częścią Zjednoczonego Królestwa, ale jako jednostka autonomiczna dysponować będzie parlamentem i lokalnym rządem. 22 maja 1998 71% uczestników referendum w Ulsterze opowiedziało się za nowym ustrojem prowincji. Wybory do Zgromadzenia Narodowego w Belfaście przeprowadzono 25 czerwca 1998. Najwięcej mandatów (28) przypadło umiarkowanej Ulsterskiej Partii Unionistycznej (UUP). Sinn Fein zajęła czwarte miejsce, zdobywając 18 mandatów. Na czele 12­osobowego rządu Ulsteru jako pierwszy minister stanąć miał lider UUP David Trimble, zaś z ramienia Sinn Fein zasiąść w nim mieli szef tej partii Gerry Adams i jego zastępca Martin McGuiness. Wielokrotnie podejmowane próby powołania rządu ulsterskiego nie powiodły się jednak. Przyczyną tego był brak zgody protestantów na wejście do rządu przedstawicieli republikańskiej Sinn Fein przed całkowitym rozbrojeniem IRA. IRA twierdziła, że obecnie opowiada się nie za walką zbrojną, lecz za pokojowym zjednoczeniem Irlandii, lecz jeszcze nie nadszedł czas, aby mogła pozbawić się uzbrojenia. (B.B.) ISE?INICJATYWA ŚRODKOWOEUROPEJSKA ISLAMSKA REWOLUCJA – wydarzenia rozgrywające się w ?Iranie w latach 1978–79, które doprowadziły do obalenia monarchii Pahlavich oraz ustanowienia teokratycznej republiki islamskiej. Od początku 1978 w Iranie narastała opozycja przeciwko rządom szacha Mohammada Rezy Pahlaviego. Wielotysięczne tłumy owładnięte ideami walczącego islamu wylegały na ulice irańskich miast, skandując nazwisko przebywającego od 1964 na wygnaniu ajatollaha ?Chomeiniego. Niszczono uznane za symbole zła kina, teatry, nocne lokale, nowoczesne sklepy i banki. W gwałtownych starciach z policją ginęły dziesiątki osób. Strajki popierające islamistów, które rozlały się po całym kraju na jesieni, sparaliżowały gospodarkę Iranu. Ciężko chory na raka szach nie potrafił sprostać wyzwaniu, tym bardziej, iż instrumenty władzy wymykały mu się z rąk. W obliczu beznadziejności sytuacji Mohammad Reza Pahlavi w połowie stycznia 1979 podjął decyzję o wyjeździe (wraz z rodziną i najbliższym otoczeniem) z kraju. 1 lutego do Iranu powrócił Chomeini, który stał się błyskawicznie pierwszoplanową postacią na scenie politycznej. Ajatollah zignorował powołany jeszcze przez szacha rząd Szapura Bachtiara i przystąpił do budowy własnych struktur władzy, powołując 5 lutego gabinet pod przewodnictwem Mehdi Bazargana. 11 lutego w Teheranie rozgorzały walki miedzy gwardią cesarską wierną wobec rządu Bachtiara, a zwolennikami Chomeiniego, po stronie których opowiedziały się siły powietrzne