Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

IV, § 45. 28 Dziejowa rola Bolesława Chrobrego ległość na zewnątrz, niepodzielność państwa na wewnątrz. Została najdrogocenniejszą po nim spuścizną. Ale jeden błąd niewątpliwy popełnił wielki monarcha, błąd, który niespodziewanie rychło a srodze pomścił się na tym najcenniejszym dziele jego życia. Błędem tym było odtrącenie pierworodnego syna i odmówienie mu praw do następstwa tronu, który przeznaczył Chrobry — idąc za uczuciem — młodszemu synowi Mieszkowi II. Nie przewidział Bolesław, że osadzony w odległej włoskiej pustelni pierworodny syn Bezprym zdoła wrócić do kraju i że się upomni krwawo o swe prawa, a gdy za ich uznanie trzeba będzie drogo zapłacić, to się nie zawaha i za miraż władcy zapłaci najwyższą cenę, bo odeśle cesarzowi koronę królewską ojca i brata — na znak, że się zrzeka niepodległości i pragnie być wiernym wasalem. A po krótkim, tragicznie przerwanym, królewskim trzechleciu Bolesława Śmiałego, stała się tradycja o koronie królewskiej Chrobrego dla pokoleń, żyjących w dobie rozbicia Polski na dzielnice, drogocenną relikwią i życiodajnym hasłem, pod którym dokonało się odrodzenie narodowe i zjednoczenie państwowe. Ale z górą 200 lat trzeba było czekać, nim Przemysł II, rozpoczynając w r. 1295 nowy i odtąd już nieprzerwany szereg koronowanych władców Polski, mógł położyć oa swej majestatycznej królewskiej pieczęci ten pełen otuchy napis, że „sam Bóg zwrócił zwycięskie znaki Polakom" sl. 31 F. Piekosiński, Pieczęcie polskie wieków średnich, Kraków 1899, nr 210. Rola św. Wojciecha w dziejach Polski i Czech W osobistości św. Wojciecha, jak w jego działalności i w męczeńskim zgonie, wybijają się na plan pierwszy momenty natury politycznej i ogólnokulturalnej ponad samą ściśle religijno-kościelną wagę jego zgonu. Był Czechem z pochodzenia i przez lat kilkanaście biskupem Pragi, zaś pod koniec swego krótkiego życia zjawił się jako misjonarz w Polsce, podejmowany życzliwie i zaszczycony przyjaźnią przez naszego ówczesnego władcę Bolesława Chrobrego, po czym wnet zginął z rąk pogańskiego ludu Prusów, wśród których z ramienia Polski podjął pracę misjonarską, mającą ten kraj podciągnąć do kulturalnej jedności z Polską i chrześcijaństwem zachodniej Europy. W wyniku męczeńskiego zgonu został, jako święty katolickiego Kościoła, patronem założonej przy jego zwłokach metropolii gnieźnieńskiej, ale tym samym — patronem kościelnym całej Polski wraz z Pomorzem, gdzie w sto lat później misja chrześcijańska przeprowadzona została pod patronatem św. Wojciecha. Zdawałoby się więc, że jest to postać, której wspomnienie może być jedynie naturalnym czynnikiem łączności między Polską a Czechami, skoro chodzi tu o Czecha szerzącego z Polski i pod opieką polskiego 30 Rola św. Wojciecha w dziejach Polski i Czech Rola św. Wojciecha w dziejach Polski i Czech 31 władcy chrześcijaństwo u Prusów, mieszkających w sferze naturalnej ekspansji politycznej i kulturalnej naszego narodu i państwa. Tymczasem tak nie jest, jeśli chodzi o treść odnośnych faktów i wypadków, św. Wojciech bowiem był niemalże wygnańcem z Czech, poróżniony najbardziej zasadniczo ze społeczeństwem, wśród którego los mu wyznaczył biskupie duszpasterstwo, był wygnańcem, którego rodzinę równocześnie w Czechach bezlitośnie wymordowano, przy czym niedobitki jego rodu w Polsce właśnie znalazły bezpieczne schronienie. Zostawszy zaś przez swe męczeństwo kościelnym patronem Polski i jej arcybiskup-stwa, ściągnął w r. 1038 na Polskę najazd czeski, którego celem — jakże znamiennym dla epoki i jej kulturalnego obrazu — było porwanie i uwięzienie relikwii św. Wojciecha z Gniezna do Pragi. Czechom miały te relikwie posłużyć jako środek do zdobycia dla siebie arcybiskupiej godności i uzyskania na tej podstawie samoistności kościelnoorganizacyjnej, ale Polsce odebranie ich groziło zachwianiem i może upadkiem metropolii gnieźnieńskiej, a więc i zatratą niezależności kościelnej naszego kraju w stosunku do zaborczych tendencji kościoła w Niemczech. A więc w szczegółowym rozważaniu chodzi tu o sprawy, które raczej dzielą, niż łączą