Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

Dlatego jeszcze raz należy podkreślić, że powodzenie w karmieniu dziecka piersią przez wiele miesięcy zapewniają: • wczesne przystawienie do piersi, tj. kilka godzin po urodzeniu. • karmienie piersią „na żądanie", zarówno w dzień, jak i w nocy, do czasu ustalenia godzin karmienia przez samo dziecko, które po 2—4 tygodniach upomina się mniej więcej w równych odstępach czasu o na­karmienie go. • nie podawanie żadnych innych płynów poza pokarmem, tj. za­spokajanie nie tylko głodu, ale i pragnienia dziecka również przez podanie piersi. Naturalne problemy związane z karmieniem piersią dotyczące dziecka Oddawanie stolca Niemowlę karmione piersią oddaje przeciętnie kilka stolców dziennie, luźnych, o kolorze złocistym. Są niemowlęta, które w czasie karmienia piersią oddają do 10 i więcej stolców dziennie. Jeżeli wykazują przy tym właściwy przyrost wagi ciała, nie jest to wyrazem biegunki. Wy­stępowanie takiego zjawiska jak nie oddawanie stolca w ciągu 24 do 48i godzin, a w następnej dobie oddawanie 2—3 luźnych stolców, niei powinno niepokoić, jeśli u dziecka powtarza się taki rytm wydalaniaj stolca i jeżeli towarzyszy temu prawidłowy przyrost wagi ciała. Bardzo mało noworodków i młodych niemowląt karmionych piersią oddaje' stolec jeden raz na kilka dni. Nie jest to objawem zaparcia, gdyż^ oddany stolec jest luźny i obfity. Zwykle jednak tak to niepokoi matkę, że stosując sztuczne bodźce — jak czopek glicerynowy, czy drażnienie 52 okolicy odbytu termometrem — może spowodować wcześniejsze od­danie stolca. Takie postępowanie często powtarzane nie jest wskazane, gdyż może powodować uszkodzenie odbytu. Kolka niemowlęca Występuje często, szczególnie u niemowląt karmionych piersią w pierw­szych trzech miesiącach życia. Wyraża się krzykiem dziecka, nierzadko z towarzyszącym zaczerwienieniem skóry twarzy i powłok, niepokojem, wierzganiem nóżkami. Brzuszek bywa napięty, pod ręką położoną na brzuszku można wyczuć ruchy jelit. U wielu niemowląt występuje ona często w ciągu dnia, a w pierwszym tygodniu życia również w nocy. Dziecku ulgę może nieść następujące postępowanie: delikatne masowa­nie brzuszka ruchem zgodnym z ruchem wskazówek zegara, ciepły okład na brzuszek, przystawianie do piersi i po krótkim karmieniu potrzymanie dziecka w pozycji pionowej do odbicia powietrza, wywie­zienie dziecka na krótki spacer, jeżeli pora dnia i roku na to pozwalają, założenie czopka glicerynowego do odbytnicy w razie nieoddania stolca przez 12 godzin. Dziecko nie zawsze oddaje stolec po założeniu czopka, ale ułatwienie mu oddania gazów przynosi ulgę. Po upływie każdego tygodnia pierwszego kwartału życia dziecka liczba i nasilenie napadów zmniejszają się i z reguły ustępują w 12—13 tygodniu życia. Ostatnio uważa się, że kolka u niemowląt karmionych piersią jest w dużej mierze związana z dietą matki karmiącej, szczególnie z przedo­stawaniem się do pokarmu niektórych składników mleka krowiego i jego przetworów, a czasem innych składników diety (jarzyny roz-dymające, śliwki, ostre przyprawy i in.). Dlatego w przypadkach nasilo­nej kolki u dziecka (nieprzerwany krzyk, czerwienienie, a nawet sinienie skóry twarzy i powłok ciała) należy zrewidować dietę z punktu widze­nia obecności takich składników i próbnie wykluczać je z diety. Zamiast mleka i jego przetworów należy np. zjadać większe porcje mięsa, najlepiej z drobiu, i zażywać tabletki wapnia (Calcium gluconi-cum lub inny preparat zawierający wapń). Natomiast nie należy stoso­wać w diecie różnych przypraw i innych wyżej wymienionych produk­tów. Często uzyskuje się poprawę w postaci mniej nasilonego przebiegu kolki. W drugim kwartale karmienia może matka spróbować ponownie wprowadzić do swojej diety uprzednio wykluczone produkty, poza °strymi przyprawami. 53 Wymioty U zdrowego niemowlęcia karmionego piersią występują od czasu do czasu pod postacią ulewania z przepełnionej pokarmem jamy ustnej podczas trzymania w pozycji wyprostnej po karmieniu, w celu spowo­dowania wydalenia połkniętego powietrza, lub w czasie wkładania dzie­cka do łóżka po nakarmieniu. Występują one również u niemowląt gwałtownie ssących pokarm po długich przerwach między karmieniami. Należy wtedy karmić częściej. Opisane wyżej wymioty u zdrowych niemowląt nie powinny budzić niepokoju, gdyż są związane na ogół z dobrym i intensywnym wy­dzielaniem pokarmu przez karmiącą matkę i występują często u niemo­wląt szybko zwiększających wagę ciała. Wymioty obfite, powtarzające się, powodujące utratę wagi ciała i zmieniające usposobienie dziecka wymagają porozumienia się z leka­rzem. Naturalne problemy związane z karmieniem piersią dotyczące matki O niektórych z nich wspomniano poprzednio, ale nie tak szczegółowo, jak zostaną niżej przedstawione. Na ogół w pierwszych dwóch tygodniach karmienia występuje uczu­cie nadmiernego dopływu pokarmu do piersi. Należy wtedy często przystawiać dziecko do piersi i po każdym karmieniu starannie od­ciągać pokarm. Wystąpienie objawu przepełnienia piersi pokarmem, czasami połączone z bólem, powinno spowodować odciągnięcie pewnej ilości pokarmu przed karmieniem, częste karmienie i opróżnianie piersi po karmieniu. Pomiędzy karmieniami piersi powinny być podtrzymy­wane wysoko za pomocą odpowiedniego stanika. Przy utrzymującym się bolesnym przepełnieniu należy ściągać pokarm do wygotowanego naczynia i podawać dziecku „na żądanie" łyżeczką, zaraz po ściąg­nięciu. Ściągnięty pokarm dłużej przechowywany należy przegotować. Pokarm kobiecy zawiera niechorobotwórcze bakterie, które są nieszko­dliwe dla dziecka ssącego bezpośrednio z piersi, dlatego wykonywanie posiewów pokarmu nie jest potrzebne. Po ustąpieniu dolegliwości należy przystawić dziecko często do piersi, aż do uzyskania rozkładu karmień podyktowanego samoregulacją ze strony dziecka. W rzadkich przypadkach wymienionym objawom towarzyszy obrzęk piersi, w których wyczuwa się bolesne zgrubienia