Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

STALIN HARRY TRUMAN C. R. ATTLEE 33 Patrz: s. 481, rozdz. XIV. Aneks 1 1945 lipiec, Warszawa. — Memorandum Rz¹du Jednoœci Narodowej do rz¹dów ZSRR, USA i Wielkiej Brytanii przedstawiaj¹ce stanowisko Polski w sprawie zachodnich granic 1. Œwiat pragnie pokoju, i to pokoju trwa³ego, który by zabezpieczy³ przynajmniej kilka pokoleñ przed okropnoœciami wojny. Gwarancj¹ trwa³ego pokoju jest tego rodzaju rozstrzygniêcie spraw granicznych, które pozwala wszystkim narodom i pañstwom na znalezienie mo¿liwoœci egzystencji i rozwoju dla swej ludnoœci. Kszta³towanie nowej Europy winno zmierzaæ do wyrównania zagadnieñ miêdzynarodowych nie opieraj¹c siê tylko na tytu³ach prawa w³asnoœci nabytych przez poszczególne narody w toku d³ugowiecznych procesów historycznych, gdy¿ te oparte s¹ nieraz na niesprawiedliwoœci i przemocy, lecz braæ pod uwagê przede wszystkim rzeczywiste obecne potrzeby i mo¿liwoœci rozwojowe danego spo³eczeñstwa. Niepodleg³a i demokratyczna Polska ma prawo, aby byæ pañstwem na tyle silnym i potê¿nym, aby mog³a prowadziæ samodzieln¹ politykê i gospodarkê w oparciu o wszystkich Trzech Sprzymierzonych, aby zapewniæ swej ludnoœci odpowiedni¹ egzystencjê i rozwój. Te prawa Polski s¹ potwierdzone uchwa³ami 1 W aktach MSZ dokument ten nosi tytu³ (napisany odrêcznie): „Tekst pierwszego memoria³u Rz¹du RP do 3 Sprzymierzonych przed zaproszeniem do Poczdamu" i znajduje siê w teczce „Postulaty Polski w sprawie granicy zachodniej". Dokument ten 10 lipca 1945 r. zosta³ przekazany ambasadorowi USA w Moskwie Harrimanowi. (Nie ustalono daty przekazania powy¿szego dokumentu rz¹dom ZSRR i Wielkiej Brytanii). Istniej¹ pewne ró¿nice miêdzy tekstem archiwalnym znajduj¹cym siê w aktach MSZ a tekstem opublikowanym przez stronê amerykañsk¹. Ró¿nice miêdzy obu tekstami zaznaczono nawiasami. W nawiasach zwyk³ych znajduj¹ siê uzupe³nienia, których brak w dokumencie MSZ; w nawiasach kwadratowych zawarte s¹ fragmenty pominiête w publikacji amerykañskiej. Tekst amerykañski patrz: Foreign Relations of the United States. Diplomatic Papers of Berlin (The Potsdam Conference), Waszyngton 1960, vol. I, s. 757— 777. Konferencji Krymskiej. Trzej Wielcy Sprzymierzeñcy dobrze zdaj¹ sobie sprawê, ¿e Polska silna i niezale¿na bêdzie pozytywnym sk³adnikiem zachowania pokoju w Europie, dlatego wyrazili opiniê, i¿ maj¹ „wspólne pragnienie, by widzieæ ustanowion¹ siln¹, woln¹, niepodleg³¹ i demokratyczn¹ Polskê", i uznali, „¿e Polska powinna otrzymaæ istotnie powiêkszone terytorium na pó³nocy i zachodzie". „W sprawie rozmiarów tego powiêkszenia bêdzie w odpowiednim czasie zasiêgniêta opinia nowego Polskiego Tymczasowego Rz¹du Jednoœci Narodowej"2. Poniewa¿ w dniu 28 VI 1945 r. utworzony zosta³ w Warszawie Rz¹d Jednoœci Narodowej, przeto Rz¹d ten postanowi³ jasno sprecyzowaæ stanowisko Polski w sprawie jej zachodniej granicy. Po ostatniej wojnie Polska ma prawo do samodzielnego bytu pañstwowego i dlatego musi posiadaæ odpowiednie terytorium. Poniewa¿ jej wschodnia granica zosta³a ustalona na Konferencji Krymskiej, zgodnie z tzw. lini¹ Curzona, przeto Polska pragnie ustalenia swej zachodniej granicy na Odrze i Nisie £u¿yckiej3, ³¹cznie ze Szczecinem. Stosunki polityczne œwiata uleg³y radykalnym zmianom; do nich Polska pragnie dostosowaæ siê, a równoczeœnie chce przyczyniæ siê do utrwalenia pokoju w Europie. Mo¿liwe to dla niej bêdzie tylko wtedy, jeœli otrzyma terytorium odpowiadaj¹ce potrzebom demograficznym i gospodarczym jej spo³eczeñstwa. Obszar Polski powinien stanowiæ naturaln¹ i zwart¹ jednostkê geograficzn¹, jak¹ niegdyœ tworzy³a Polska Piastowska (X—XIV w.), zwi¹zana dorzeczami Odry i Wis³y w jednolit¹ ca³oœæ. Polska powinna byæ wyposa¿ona w dostateczn¹ iloœæ ziemi uprawnej, ¿ywi¹cej spo³eczeñstwo, oraz w bogactwa naturalne, stanowi¹ce podstawê uprzemys³owienia. Przed obecn¹ wojn¹ Polska by³a krajem o nadmiernym odsetku ludnoœci rolniczej [na skutek tego przeludnionym], o s³abo rozwiniêtym przemyœle, niskiej stopie ¿yciowej, bardzo ma³ej konsumpcji [itp.]. To upoœledzenie polskiego spo³eczeñstwa by³o wynikiem ustalenia nieodpowiedniego terytorium pañstwa: oderwania od Polski Œl¹ska, Pomorza i Ziemi Lubuskiej, odciêcia Odry od Œl¹ska, Warty i Poznañskiego, „zakorkowania" Wis³y przez utworzenie wolnego miasta Gdañska, odciêcia Polski od Ba³tyku przez utworzenie politycznej bariery Prus Wschodnich. Niedostateczna ró¿norodnoœæ i iloœæ surowców, zaniedbanie gospo- 2 Patrz: s. 206—208. 3 Pisowniê nazw geograficznych zachowano w brzmieniu dokumentów. darcze na skutek polityki pañstw zaborczych przez 150 lat uniemo¿liwia³y uprzemys³owienie, wskutek czego nadmierny odsetek ludnoœci rolniczej musia³ emigrowaæ poza granice pañstwa. W latach 1918 do 1939 wyemigrowa³o z Polski ok. 2,5 miliona osób, czyli prawie 10% ogó³u ludnoœci. W ostatnich latach (przed wojn¹) zamknê³y siê przed emigrantami granice wielu pañstw, skutkiem tego prê¿noœæ demograficzna spo³eczeñstwa dosz³a do niebezpiecznego napiêcia. Bezrolni pracownicy zmuszeni byli do sezonowych emigracji do Niemiec, uprawiali ziemiê g³ównie w dorzeczu Odry i w Prusach Wschodnich, ich prac¹ wzrasta³ potencja³ Niemiec, tym samym — uzale¿nienie od nich Polski. Nowa Polska musi tego wszystkiego unikn¹æ, musi byæ zdrowym pañstwem, usilnie zabiegaæ o odpowiednie terytorium. Polska by³a pierwszym pañstwem, które podjê³o walkê z Niemcami, a przez swój opór umo¿liwi³a dozbrojenie siê sojuszników