Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

Piszc o wy|szo[ci wBadzy otomaDskiej nad cesarsk na terenie Bizancjum, dowodziB, |e najwa|niejsza jest sprawiedliwo[ spoBeczna, zaprowadzona choby przez innowierców. GBosiB, |e wBadca i paDstwo winny sBu|y zapewnieniu dobrobytu (1;03>687=L) jego mieszkaDców73. Fiodor Karpow rozwijaB problem sprawiedliwo[ci w horyzoncie spoBecznym. WedBug niego skutecznym narzdziem sprawiedliwo[ci spoBecznej jest prawo. DowodziB, |e zarówno prawo, jak i budowana na jego gruncie sprawiedliwo[ winny wynika z etyki paDstwowej74. Uczynienie ze sprawiedliwo[ci spoBecznej kwestii pierwszoplanowej doprowadziBo do caBkowitej zmiany oceny zajcia Konstantynopola przez Turków. Ten punkt widzenia sprawiB, |e klska Cesarstwa straciBa w komentarzach Iwana Pierieswietowa doniosBo[ wydarzenia religijnego. Przyczyn zwycistwa Turków upatrywaB on w wadach Bizancjum: niesprawiedliwych sdach, zBym traktowaniu wojska i braku dbaBo[ci o obronno[ paDstwa75. Religia staBa si probierzem moralno[ci i sprawiedliwo[ci, std wysoka ocena suBtana Mahme-ta. Mimo i| nie byB chrze[cijaninem, Bóg wspieraB go, poniewa| byB wBadc surowym i sprawiedliwym, który wiedz o zasadach rzdzenia czerpaB z ksig chrze[cijaDskich. Cesarz straciB swój pierwotny ontologiczny zwizek z Bogiem i staB si stra|nikiem sprawiedliwo[ci sdów i obronno[ci paDstwa. Cesarstwo u Pierieswietowa nie miaBo ju| wymiaru eschatologicznego, a prawda zostaBa zaw|ona do pojcia sprawiedliwo[ci. Pierieswietow nie podejmowaB dyskutowanych przez innych my[licieli jego czasów kwestii tradycji wiary. ZajmowaBy go te problemy, które miaBy zwizek z bie|cymi wydarzeniami widzianymi przez niego w aspekcie polityki. Ksi| Andriej Kurbskij z kolei nawizaB do rzymskiej tradycji rozumienia istoty sprawiedliwo[ci. PosBu|yB si cytatami z Paradoksów Cycerona, w których my[liciel rzymski ukazuje [cisBy zwizek pomidzy sprawiedliwo[ci w paDstwie a poczuciem godno[ci, sBuszno[ci i wolno[ci wynikajcych z postawy etycznej wBadcy76. 73 8=>289 B5=A:89, AB8=K ?>:070=85 : 2>?@>A82H8< > =>2>< CG5=88. 070=L 1865, s. 211, 376, 575-576. 74 >A;0=85 <8B@>?>;8BC 0=88;C. 0<OB=8:8 ;8B5@0BC@K @52=59 CAF>A:20 1984, s. 511-512. 75 20= 5@5A25B>2, >;LH0O G5;>18B=0O, [w:] !>G8=5=8O . 5@5A25B>20. @3. tekstu . 8<8=. Red. . 8E0G52, >A:20-5=8=3@04 1956, s. 170-184. 76 "@5BL5 ?>A;0=85 C@1A:>3> 20=C @>7=><C 5@5?8A:0 20=0 @>7=>3> A =4@55< C@1A:8< Red. /. C@L5, .. K:>2, 5=8=3@04 1979, s. 173, 174-175