Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

Dzięki zdolności doPosługiwania się symbolami, tworzy nowy czysto ludzki wymiar rzeczywis^ci. Ten specyficzny tylko dla człowiekasposób istnienia wskazuje Ernst assirer "Człowiek nie żyjejuż w świecie jedynie fizycznym, żyje także Ten fakt dość szczegółowo omawia Silvestro Marcucci w artykule Psicologiae educazione. Zdaniemautora współcześnie małokto zdaje sobie sprawę z tego,żesłowo educare pochodzi od łacińskiego educere i pierwotnie oznaczało "wydostawanie na zewnątrz", a to było w starożytności istotą edukacji. Artykuł ten zamiesz^ czonyjest w dwumiesięczniku; "I Probierni DeliaPedagogia", 1982 Nr ! /2. s. 1-5. Hans-Georg Gadamer, Aktualność piękna. Sztuka jako gra, symbol i święto. Przełożyła Krystyna Krzemieniowa, Warszawa 1993, s. 17. 81 w świecie symbolicznym. Częściami składowymi tego świata są język, mit,sztuka i religia. Sil to różnorodne nici, zktórychutkana jest owa symboliczna sieć, splątana sieć ludzkiego doświadczenia"4. Świat symbolicznyw przeciwieństwie do świata fizycznego, który otacza człowiekajest odzwierciedleniem świata wewnętrznego. Treści egzystującew tym świecieistnieją na kształt platońskichidei, których jednoznacznie i w pełni obiektywnie nie sposób rozpoznać i opisać, w taki sposób, jaki otaczającą nasrzeczywistość opisują nauki ścisłe. Pełny sens ekspresji artystycznej jestzawsze taki sam, to znaczy nie daje się wyrazić werbalnie. Mimo że jestjednoznacznie nieuchwytny, stanowi wzór uczuciowego i czującego zmysłami istnienia. Symbolemogą być proste i złożone. Dzieło sztuki zazwyczajskłada się z większej liczbysymboli, zawiera tak zwane "miejsca nie dookreślenia", a te odbiorca musi wypełnić własną tres'cią. Bez tego wypełnienia, bez aktywności odbiorcy, dzieło jest niezrozumiałe. Zrozumieniesymbolu wewzorze matematycznym czy chemicznym zależy tylko od wiedzy, natomiastna sposób interpretacji dzieła sztuki, oprócz wiedzy składasię jeszcze wdanej chwili stan uczuć i zasób doświadczeń odbiorcy. Dzieło sztuki jest swego rodzaju zapisem, widzialnym kształtem owej"idei", którejnie sposób wyrazić w żaden inny sposób, istnienie jej przeczuwamy w jakiś sposób, a postrzegamy w dziele jako "piękną formę". dziękiktórej możemy się zbliżyć do nieuchwytnego ideału. Obrazowo rzeczujmując można powiedzieć, że tak jak księżyc mający stale odwróconą odnas stronę, która nie jest jego przeciwieństwem, lecz dopełnieniem dodoskonałości, do kulistej, kompletnej sfery bycia, tak samo symboliczny światsztuki uzupełnia nasz świat o ten, w istocie nieuchwytny czysto ludzki wymiar, nadając mu pełnię istnienia. W ten sam sposób pojęcie symbolu ujmujeHans-Georg Gadamer,pisząc:"przezdoświadczenie symbolicznościrozumiemy, że to, co jednostkowe,szczególne jest niczym ułamek bytu, żecoś, co znim koresponduje,jest obietnicą uzupełnienia całości i szczęścia,albo też, że tawciążposzukiwana cząstka jest drugim odłamkiem pasującymdo naszego fragmentu życia"5. Przeżycietakie jest wzbogaceniemnaszegodoświadczenia o nowe wartości. Na ten sam aspekt multiplikacji doświadczeń zwraca również uwagę Suzanne K. Langer, pisząc: "zrozumienie (idei) 4 Emst Cassirer. Esej o człowieku. Wstęp do filozofii kultury. Przełożyła Anna Staniewska. Przedmową poprzedził Bogdan Suchodolski, Warszawa 1977, s. 80. el Hans-Georg Gadamer, op. cic., s. 43. 82 dgele sztuki przypomina bardziej przeżywanie nowego doświadczenianiż przyjmowanie nowego sądu"6. przywołując piękną alegoryczną opowieść Sokratesa oludzkiej duszy,Mora dzięki jakiemuś niezwykłemu przeżyciu samarozpoczyna trudny proces poznania swojej istoty iotaczającego ją świata, chcieliśmy wskazać nastymulującą funkcję dzieła sztuki w tym procesie. To kontaktz dziełemataki możebyć tym przeżyciem,które odwołując się do doświadczeń jużznanych, dzięki złożonemu procesowi przeżycia estetycznego,każdorazowowzbogaca i pogłębia zarówno wiedzę, jaki doznania człowieka. O tym, że przeżycie estetyczne jest przeżyciem szczególnego rodzaju,różniącym się zasadniczo odinnych przeżyć wiemy nie oddziś. Spróbujmyjednak odpowiedzieć na pytanie: czymwłaściwie jest przeżycie estetyczne? Kaide w pełni rozwinięte przeżycie estetyczne dokonuje się wwielości fazuporządkowanych ściśle wedługwewnętrznych związków motywacyjnych. Obejmuje w swoim przebiegu rozmaite elementy składowe,zarówno aktyujmowania, jak akty twórczego kształtowania, lub tylko odtwórczego rekonstiwwania i rozumienia, a także, co nie mniej ważne, wzruszenia i emocje. Roman Ingarden zwracając uwagę na jedyną w swoim rodzaju specyfikępiaeżyć związanych z odbioremsztuki jednocześniebardzowyraźnie podkttila, że "przeżycie estetyczne stanowi fazębardzoaktywnego życia,Włtórej jedynie w pewnych chwilachpojawiasię czysto odbiorcze doznwanie"7. J W bardzo zbliżony sposób, chociaż z zupełnie odmiennego punktu wiBra, ujmuje przeżycie estetyczne John Dewey, który każde rzeczywiste WSładczenie, utożsamia z doświadczeniem estetycznym. Z pedagogiczneiplMttuwidzenia tylko takie pełne rzeczywiste doświadczenia mają war^cdukacyjną, kształtującą, wszystkie inne giną w nieustannym potoku"^wnBych oddziaływań człowieka i warunków jego otoczenia. Nie wyj81"^ cos przeżyć, przeżycie musi zamienić się w doświadczenie. AbyMM! wczenle "Tato moc coś kształtującąmusi być w pełni uświadomione,Ig , w/t "azwane. Tutaj często artysta przychodzi nam z pomocąwyrażając' fst tak trudno uchwytne. "Tylko sztuka bowiemjest w stanie wyrazić 6 -' '"i^w. ^ ł^ger, Nowy sens filozofii. Rozważania osymbolach myśli, obrzędu' ^wT P^ożyła Alina Hanna Bogucka. Słowem wstępnym opatrzyła Hanna Bu1 ib,-'1'0"'"'"3. Warszawa 1976, s. 385. ^WBto Ingarden. Przeżycie, dmfo, wartość. Kraków 1966, s. 12. 83. i^iego doświadczenia. Na rzeczywiste doświadczenie składa s^niteril^br^1"1"1"1' "i6? "05011 i lżeniem, który przezszereg rozmait ch DO -z^ry011 wydarzeń zmierza do własnego spesłnienia"8. Każde, , . . . rzeczywiste ma charakter emocjonalny, składasię zarówno , . , .