Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

24. Zob. take Doctrina Jacobi, wyd. Bonwetsch, s. 88. 13 Najlepsz charakterystyk monoergetyzmu i monoteletyzmu opracowa Brehier, op. cit., s. 111-24, 160-200. 14 Por. Browne, op. cit., roz. I, oraz Lammens, L'Arabie occidentale avant 1'Hegire, passim. 15 Najpeniejsz krytyczn biografi Mahometa oraz charakterystk pocztkw islamu opracowa Caetani, Annali dell'Islam, t. I. Zob. take haso "Muhammad" (w:) Encyclopaedia of Islam, napisane przez Buhla. Dyskusj w sprawie wpywu monofizytyzmu na islam referuje Gregoire, Mahomet et le monophysisme (w:) Melanges Charles Diehl, t.1, s. 107-19. 16 Teofanes, ad ann. 6123-4, s. 335-6; Tomasz Prezbiter (w:) Corpus Scriptorum Christianorum, Scriptores Syri, t. IV, s. 114; Micha Syryjczyk, t. II, s. 413. Informacje o mczennikach z Gazy s zawarte (w:) Passio LX martyrum et legenda Sancti Floriani, wyd. H. Delehaye, "Analecta Bollandiana", t. XXIII, s. 289-307. 17 O bitwie pod Adnadajnem patrz Teofanes, ad ann. 6125, s. 336-7; Sebeos, s. 165. Teofanes nazywa miejsce tej bitwy "Gabitha", a Sebeos, ktrego relacja jest do mtna, "Rabboth-Moab". O bitwie nad Al-Jarmukiem patrz Teofanes, ad ann. 6126, s. 337-8; Nicefor, s. 23-4; Micha Syryjczyk, t. II, s. 420-4; Sebeos, s. 166-7; Eutychius, kol. 1097. rda arabskie streszcza Pernice, op. cit., s. 279-81. Co si tyczy miejsca bitwy, patrz take ibid., s. 321. 18 O naboestwie wotywnym oraz sowach poegnalnych Herakliusza pisze Micha Syryjczyk, t. II, s. 424, ktry niesusznie oskara go, e przed opuszczeniem Syrii obrabowa miasta syryjskie z drogocennych przedmiotw. Tradycyjny pogld o defetyzmie Herakliusza powtarza Agapius, Kitab al-unwan, s. 471, twierdzc, e nie chcia on walczy przeciwko woli Boga. Wedle Nicefora, s. 23, Teodor przypisywa klski cesarza jego kazirodczemu maestwu ze sw siostrzenic. 19 Por. Caetani, op. cit., t. III, s. 1119 i nast., oraz de Goeje, Memoire sur la conquete de la Syrie, passim; Pernice, op. cit,s. 267-89; Kuakowskij, op. cit.,t. III,s. 152-6. Rol, jak odegrali wtedy ydzi, podkrelaj wspczesne rda, zwaszcza Sebeos, s. 173-4, oraz Doctrina Jacobi, s. 86-8, dzieo yda z Konstantynopola, ktry w tym czasie przebywa w Kartaginie. 20 Caetani, op. cit., t. III, s. 629 i nast.; Christensen, L'Iran sous les Sassanides, s. 494-503. 21 Brehier, op. cit., s. 134-8, 152-5; Amelineau, La Conquete de l'Egypte par les Arabes, "Revue Historiue", t. CXIX, s. 275-301. Peny opis wydarze, ktry przedstawi Butler, The Arab Conquest of Egypt, cho miejscami przestarzay, nadal zachowuje swoj warto. 1 Micha Syryjczyk, t. II, s. 412-13 (tekst syryjski s. 412). 2 Kronika Seert, cz. II, XCIV (w:) Patrologia Orientalis, t. XIII, s. 582. 3 Jan z Nikiu, s. 195, 200-1. 4 O zbjeckich obyczajach Mardaitw za czasw kalifa Mu'awiji pisze Teofanes, ad ann. 6169, s. 355. Zob. take Sathas, Biblotheca Graeca Medii Aevi, t. II, s. 45 i nast. 5 Encyclopaedia of Islam, haso "Djizya" opracowane przez Beckera i haso "Kharadj" pira Juynbolla; Browne, op. cit., roz. V; Tritton, The Caliphs and Their Non-Muslim Subjects, roz. XV; Vincent i Abel, op. cit., t. H, s. 935-44. 6 Zob. Runciman, The Byzantine "Protectorate" in the Holy Land, "Byzantion", t. XVIII, s. 207-15. 7 Co si tyczy struktury spoecznej w Palestynie i Syrii pod panowaniem kalifw, zob. Le, Strange, Palestine under the Moslems, passim; Gaudefroy-Demombynes i Platonov, Le Monde musulman, s. 233-47; Browne, op. cit., roz. V; O'Leary, How Greek Sciencepassed to the Arabs, s. 135-9. 8 O cywilizacji Umajjadw zob. Diehl i Marcais, Le Monde oental de 395 a 1081, s. 335-44, oraz Lammens, Etudes sur le siecle des Ommayades. Co si tyczy sztuki, zob. Creswell, Early Muslim Architecture, zwaszcza roz. V o mozaikach pira M