Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

Na tej podstawie można sądzić, że dzieciom i młodzieży nie- widomej należy zapewnić możność jak największego rozwoju ak- tywności ruchowej. Będzie to procentowało nie tylko w podno- szeniu sprawności fizycznej, lecz ułatwi też niewidomym uzys- kanie w większym stopniu samodzielnego poruszania się w przes- trzeni. - 261 - Literatura Bindt J.s Podręcznik dla niewidomych. Zarząd Główny Polskiego Związku Niewidomych, Warszawa 1964• Caroll J.T.; Ślepota, czym jest, jakie aą jej skutki i jak ssyś będąc niewidomym. Boston 1961 /Przetłumaczone do u- ssytku wewnętrznego PZN/. Cratty B.J.: Movement and spatial awareness in blind cMldren and youth. Springfield, USA Illinois 1971. Dąbrowski A.: Orientacja i poruszanie się niewidomych w przes- trzeni. Polski Związek Siewidomych. Warszawa 1964. Denisiuk L.: Tabele punktacji sprawnoaoi fizycznej. WSiP, War- szawa 1975. Denisiuk L., Milicerowa H.: Rozwój sprawności motorycznej dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. PZWS, Warszawa 1969. Dolański W.-: Zagadnienia orientacji przestrzennej niewidoi^ych. Kompensacja czynności narządów zmysłów. Zeszyty Pro- ! blemowe Nauki Polskiej XVI, PAN, Wrocław-Warszawa 1359- Dziedzic J., Kemplewicz J.: Kultura fizyczna w szkołach i za- kładach dla niewidomych i niedowidzących. WSiP, War- szawa 1980. Dziedzic J.: Wychowanie fizyczne niewidomych. PZW3, Warszawa 1960. Dziedzic J.; Usprawnienie fizyczne niewidomych na turnusach rehabilitacyjno-leczniczycho WSWi1, Poznań 1969. dnzyklopSdisches Handbuch der SonderpŹtdagogik und ihrer Srenz- gebiete. 3,Heeae, H.Wegener /red./. Carl Marhold Verlagsbuchhandlung, Berlip-Charlottenburg 1969. Grzegorzewska M.: Pedagogika specjalna. PIPS, Waxszawa 1964. Hill ii.t Ponder p.: Orientation and mobility techniąues.A gul-" de for the practitioner. American Fundation for the Blind, New York 1976. Mobility training in a residential said rehabilitar tion centre, "The New Beacon" 1977, nr 726. : Orientation of aural clues. ites.Bull 4, Uniwersytet Innsbrucki 1964. James P. Kohler I, - 262 - Kuczyńska-Kwapisz J.: Sprawność fizyczna a orientacja przes- trzenna u niewidomych w wieku szkolnym. Instytut Ba- dań Pedagogicznych, Warszawa 1980 /Praca doktorska niepublikowana/. Lipkowski 0.: Pedagogika specjalna. PWN, Warszawa 1977. Łeiapicka Z.: Mały słownik języka polskiego. PWN, Warszawa 1968. Pedagogika rewalidacyjna. Pod red.A.Hulka. PWN, Warszawa 1977. Puzyna Cz.: Mechanizmy lokalizacji przeszkód oraz sygnałów a- kustycznych przez niewidomych. "Problemy Rehabilita- cji Zawodowej" 1977, nr 4. Sękowska Z.; Kształcenie dzieci niewido-nych. PWN,Warszawa 1974. S§kowska Z.: Założenia programowo-organizacyjne i cele naucza- nia w szkołach dla niewidomych. Zarząd Główny Pol- skiego Związku Niewidomych. "Przegląd Tyflologiczny" 1974, nr 2/2. Sprawność ruchowa niewidomych w pracy i w podstawowych czyn- nościach życiowych. Materiały z I Krajowego Sympoz- jum w Poznaniu 1967. WSWP, Poznań 1969. Suterko S.: Wykłady z kursu dla instruktorów orientacji przes- trzennej i samodzielnego poruszania się niewidomych. Laski 1978. owierłow W.: Orientacja niewidomych w przestrzeni. PZWS, War- szawa 1957. Umschau des europaischen Blindenwesens. Leipzig 1982, nr 4, Uwagi dotyczące realizacji programu nauczania powszechnej szko- ły średniej dla niewidomych: Instytut Programów Szkolnych. WSiP, Warszawa 1979. Venn jS.J.: Die Europaische Konferenz uber Elementarrehabilita- tion in Rotterdam. "Umschau des auropaischen Blin- denwesens", 1978, nr 2. Wright A.B.: Psychologiczne aspekty fizycznego inwalidztwa.PWN, Warszawa 1965. Wybrane zagadnienia z orientacji przestrzennej. Polski Związek Niewidomych, Warszawa 1974. - 263 - Słownik termigów_z^zakresu_orientac1ii_?rzestrzennei /Opracowała A.Adamowiez-Hummel na podstawie: Orientation and Mobility Terms, 8.Suterko, Western Michigan University/ 1. Orientacją przestrzenna /orientation/: Proces posługiwania się pozostałymi zmysłami w celu określenia własnego położe- nia i relacji względem innych istotnych przedmiotów w oto- czeniu. 2. Samodzielne poruszanie się /mobility/: Termin używany dla oznaczenia zdolności do przemieszczania się z jednego okre- ślonego miejsca na inne pożądane. 3. Bodziec-wskazówką /elue/; Każdy dźwięk, zapach,temperatura, wrażenie dotykowe odebrane przez zmysły, którymi można się posłużyć do określenia własnego położenia lub kierunku. 4. Bodziec dominujący-wskazówka dominująca /dominant elue/:Bo- dziec dostarczający najistotniejszych informacji w danym momencie. 5. Punkt orientacyjny /landmark/: Każdy znany przedmiot,dźwięk, zapach, temperatura lub wrażenie dotykowe o znanym położe- niu, łatwo rozpoznawalne. 6