Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

Z drugiej wszakże, rozwijając, wpra- wdzie głównie na swój użytek, naukę, oświatę i sztukę, przyczyniał się do przyswojenia Litwie zdobyczy cywilizacji łacińskiej. Historyczne znaczenie przyjęcia przez Litwę chrześcijaństwa ma więc dwojakie na- stępstwa: postępowe, które sprzyjały rozwojowi kraju, wzbogacały jego kulturę, i — wsteczne, które przekreślały wytworzone przez Litwę pogańską wartości kulturalne i prowadziły do wzmożenia eksploatacji poddanej ludności. Chrystianizację zapoczątkowało ustanowienie biskupstwa w Wilnie. Wiosną i latem 1387 r. przy udziale Jagiełły, który sam (z braku księży Litwinów) miał tłumaczyć nowe prawdy wiary i pacierze na litewski zbiegającemu się ludowi, duchowieństwo przeprowadziło powszechny chrzest ludności. Całe gromady polewano wodą święconą, nadawano im chrześcijańskie imiona (bo chrzcić pojedynczo nie było czasu ani sił) i obdarzano białymi, lnianymi szatami. Chrztem objęta została sama tylko Auksztota, gdyż Żmudź znajdowała się wówczas w ręku Zakonu. UPRZYWILEJOWANIE GOSPODARCZE KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO 1387—1430 Założywszy biskupstwo w Wilnie i osadziwszy na nim jako pierw- szego biskupa Polaka Andrzeja herbu Jastrzębiec (1387—1398), za- troszczył się Jagiełło i o dobra doczesne dla kościoła. Tworząc pierwsze parafie w Wiłkomierzu, Mojszagole, Niemenczynie, Miednikach, Kre- wię oraz na Rusi w Obolcach i Hajnie (być może, przy tych ostatnich istniało jeszcze osadnictwo litewskie), nakazywał Jagiełło w 1389 r. swoim ciwunom, aby każdemu kościołowi przydali po dwie sochy roli z dworów wielkoksiążęcych, po sianożęci, po dwóch koniokormców, po trzy domy przy kościele; z dochodów wielkoksiążęcych ciwuni mieli da- wać kościołowi parafialnemu 6 rubli rocznie i po łuknie (około 10 pu- dów; pud = 16,3 kg) miodu. Nie było to wielkie uposażenie, ale za- pewniało dostatni żywot plebanom. Rozległe dobra otrzymała za to ka- tedra wileńska. Przywilejem z 17 II 1387 r. Jagiełło nadawał biskupstwu (katedrze) wileńskiemu włości: Tauroginie z grodem, Dubrowno, Bakszty, Werki, wsi Łabonary i Malaty, wreszcie cząstkę miasta Wilna. Posiadłości te składały się z 50—60 wsi z ponad 600 dymami poddanej ludności. W ten sposób z hojnej ręki Jagiełły na mocy jednorazowej darowizny po- wstało pierwsze na Litwie latyfundium. Rozrastało się ono nadal w szybkim tempie dzięki dalszym dotacjom wielkoksiążęcym i około 74 1440 r. obejmowało już ponad 120 wsi. Taką potęgą gospodarczą nie dysponowali podówczas nawet najprzedniejsi bojarzy i kniaziowie lite- wscy, którzy władali majętnościami, złożonymi z kilku lub najwyżej kilkunastu wsi. Biskup wileński stawał się więc prawdziwym magna- tem, a do tego jeszcze był pierwszym dostojnikiem państwowym. Co więcej, dobra kościelne otrzymały w 1387 r. wyjątkowo rzadki dotąd na Litwie przywilej: Jagiełło obdarzył je pełnym immunitetem skarbo- wym i sądowym, tj. zwolnił je od wszelkich ciężarów i powinności na rzecz państwa, a zarazem wyłączył spod swego i w ogóle świeckiego sądownictwa (jurysdykcji). Dzięki temu kościół wszystkie daniny od lu- dności pobierał wyłącznie dla siebie, sprawował nad ludnością swych dóbr całkowitą władzę, uczynił ją feudalnie zależną, poddaną kościoło- wi. Te tak rozległe uprawnienia zapewniły kościołowi katolickiemu na Litwie wyjątkową pozycję, czyniły go niemal państwem w państwie. Uzyskał on z miejsca to wszystko, o co w Polsce i na zachodzie Europy walczył przez kilka stuleci z monarchami. PRZYWILEJ DLA BOJARÓW LITEWSKICH Z 1387 ROKU Jak mizernie w porównaniu z kościołem przedstawiało się położenie głównej ostoi państwa litewskiego — bojarów, widać z przywileju Ja- giełły z 20 II 1387 r. Przywilej ten, wydany dla bojarów-katolików, tj. Litwinów, został im udzielony w zamian za ich dobrą chęć przyjęcia chrztu. Zarazem przywilejem tym pragnął Jagiełło zjednać bojarów dla koncepcji unii. Oświadczył bowiem, że nadaje go dlatego, „iżby nie zdawali się różnymi w prawach ci [tj. Litwini i Polacy], których podda- jąc wspólnej koronie, w jedną całość złączono"