Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

W tym kontek-ście zapewne należałoby podkreślić te indywidualno-psychiczne wła-ściwości człowieka jako jednostki, które niezbyt zostały zaakcentowane w słusznych skądinąd sformułowaniach futuropedagogiki. Trzeba bo-wiem mieć na uwadze, że przeżywanie własnego stosunku do otacza-; ,, ;i jącej rzeczywistości, w tym również do w łasnego obiektywnego i su- bsekynego ja, jest wycazem sanów emocjonalnycl, wiążących silnie jednostkę ze środowiskiem na zasadzie specyficznego stosunku auto-nomicznego do nie ja. Szczególna rola w przekształcaniu pod tym wzglę- dem Horno ernorionalis przypada w udziale pedagogice przyszłości. Pełne zrozumienie tej roli badań prognostycznych nad przeobra-żeniami stylu życia w Polsce znajdujemy w licznych publikacjach Ko- mitetu Badań i Prognoz "Polska ?000" PANi, a także w licznych wystąpieniach naszych polityków oraz działaczy gospodarczych. Jako przykład warto tu przytoczyć słowa I Sekretarza KC PZPR Edwarda j Gierka, który powiedział m.in.: "Tworzenie i przedstawianie całemu narodowi naukowej wizji rozwoju Polski jest obowiązkiem partii wy- nikającym z jej kierowniczej roli, z faktu, że jest ona ideowopolitycznym przywódcą narodu, oranizatorem jego pracy i walki o coraz dosko-nalszy kształt socjalizmu. Oparta na naukowych przesłankach, nasy-cona konkretami wizja przyszłości jest czywnikiem dynamizującym rozwój, dyż zawiera potężną siłę motywacyjną i wychowawczą"2. Nie czyniąc z tezy o epistemologicznej wartości prognoz jakiegoś nieodwołalnego filozoficznego dogmatu, można jednak stać na sta-nowisku, że rozwój społeczno-gospodarczy i przemiany w zakresie kultury wywierać będą w najbliższym okresie coraz większy nacisk na modernizację systemu kształcenia. Będzie chodziło o podniesienie po-` ziomu wykształcenia całego społeczeństwa, gdyż stanowi on warunek dalszego postępu naukowo-technicznego, gospodarczego i kulturalnego. B. Suchodolski postuluje3 np. przedłużenie obowiązku szkolnego w taki sposób, aby nasz system oświatowy ogarnął całą młodzież od 6 do I8 roku życia. Tak rozumiany dwunastoletni cykl kształcenia nie byłby po prostu rylhoną szkołą podstawową, ale cyklem zawierającym 1 Zob. wydawnictwo tego Komitetu pt. Perspektywiczny model konsumpeji, w szczególności rozdz. J. Szczepański. A. Siciński. J. Strzelecki, Przeobrażenia stylu życia w Polsce socjalistycznej na tle aktualnych hipotez przemian struktury społecz- nej, cyt. w yd., s. 81-154. z E. Gierek, Dorobek 25-lecia umożliwi intensyfikację socjalistycznego budow- nictwa Trybuna Ludu nr 146: 1968. 3 B. Suchodolski, Wychowanie dla przyszłości, cyt. wyd., s. 452-461. 4, Cynniki ochronne typu pedagogicznego yszłej kultury i cy- jące determinować tw. W' tvm kontek- no-psychiczne wła- tały zaakcentowane gogiki. Trzeba bo- osunku do otacza- obiektywnego i su- ;h, wiążących silnie ego stosunku auto- miu pod tym wzglę- ice przyszłości. ych nad przeobra- h publikacjach Ko- i także w licznych spodarczych. Jako :C PZPR Edwarda edstawianie całemu viązkiem partii wy- ideow'opolitycznym ilki o coraz dosko- przesłankach, nasy- °m dynamizującym ychowawczą"'. ;i prognoz jakiegoś ;dnak stać na sta- emiany w zakresie s większy nacisk na o podniesienie po- anowi on warunek zego i kulturalnego. ku szkolnego w taki łodzież od 6 do 18 ztałcenia nie byłby klem zawierającym y model konsumpcji, ki, Przeobrażenia stylu van struktury społecz- cjalistycznego budow- w sobie - dzięki intensyfikacji nauczania - zarówno elementy wy- 279 kształcenia podstawowego i średniego, jak wyższego zawodoweo. Ale rozważyć należy', czy' spcleceri.stiro bgdie takie, jaie jest y- chovranie? Jest też rzeczą niezbędną uw zględnienie faktu, że wycho-wanie nie tylko jest kształtowane przez rzeczywistość aktualnie ważną. ale samo jest czynnikiem przekraczania tej rzeczywistości dla urzeczy- wistnienia wizji przyszłej, pożądanej organizacji społeczeństwal. Oz-nacza to, że istniejeydialektyczna jedność warunków stwarzanvch czło-wiekowi przez żywotne programy wychowawcze oraz w arunków, których geneza leży poza tymi programami, a w ięc których wychowa-nie nie może traktować inaczej jak tylko jako clarm. Słuszność czy niesłuszność tego twierdzenia może być y kazana jedynie przez badania kompleksowe z pogranicza epistemologii gene- tycznej i pedagogiki. Nie wy'powiadamy na ten temat żadnego poglą-du. Jest wszakże rzeczą charakterystyczną. że indywidualne właści-wości garnituru chromosomalnego mają w tym względzie niesłychanie doniosłe znaczenie, co nie było zawsze doceniane należycie. W każdym razie należy stwierdzić, że przystosowanie charakteru człowieka do nowej cywilizacji za pomocą stosowania środków pedagoąicznych musi uwzględnić również element fizjologicznej struktury ezłowieka. ' J. Bańka, Na marginesie kttltury wieku XXI. Wychowaweza perspektywa hu- manizacji techniki. Wychohanie nr 1 1968. " 452-461 Znaczenie fizjologii dla stawiania i rozwiązywania problemów eutyfroniki. Z problemów biochemii. Misja medycyny. Rytm życia i rytmy biologiczne. Organizm i karta rytmów. Technika-chirurgia-moralność. Elektronika i medycyna przyszlości. C nniki ocbronne t u f iz'olo iczne o yP J g i biochemicznego ii dla stawiania Znaczenie fizjologii dla stawiania i rozwiązywania prohlemów eutyfroniki ów eutyfroniki. nów biochemii. Truizmem wydaje się dziś stwierdzenie, źe psychika człowieka za- leży w znacznym stopniu od podłoża fizjologicznego. Ważny jest jednak ZlSJa medyCyny.  rodzaj tych zależności. Chodzi o odpowiedź na pytanie, jaką rolę od- my biologiczne. grywają zagadnienia fizjologiczne w całokształcie problematyki psy- choterapii osobowości współczesnego człowieka? Czy mają one istotne karta rytmów.miejsce w zagadnieniach filozoficznych, którymi głównie powinna zaj- mować się eutyfronika? irgia-moralność. Pragnąc w zwarty sposób zinterpretować omawianą problematykę yna przyszłości. posłużmy się kilkoma typowymi faktami