Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

PRZEBIEG BADANIA W zależności od wieku dziecka narasta stopień trudności badania. 1. W celu oceny rozumienia poleceń słownych u czterolatków sprawdza się podczas zabawy rozumienie prostych poleceń poprzez zachęcanie dziecka do ich wykonania. Polecenia zawierają nie tylko nazwy przedmiotów i czynności (np. pokaż, jak lalka tańczy, jak siedzi, śpi), ale również określenia cech (np. pokaż, która ręka lalki jest brudna; włóż misiowi krótkie spodenki, pokaż, co w samochodzie jest żółte, pokaż czerwone koło), a także przyimki takie, jak: w, na, pod, do, za, przed, obok, nad (np. posadź misia na samochodzie, połóż misia obok samochodu, postaw lalkę za samochodem). 18 Ocena wyników badania rozumienia O niedostatecznym w danym wieku rozumieniu wnioskujemy, jeżeli czterolatek nie wykonuje poleceń lub ich realizacja wskazuje na niepełne rozumienie poleceń. 2. W celu oceny zdolności wypowiadania się (po zorientowaniu się, jaki jest stan rozumienia) kontynuuje się rozmowę—zabawę, nie oddzielając tej drugiej części zadania w sposób widoczny dla dziecka; można np. pokazać obrazek i zadawać pytania dotyczące tego, co dzieje się na obrazku, np. dlaczego lalka płacze, dlaczego samochód przewrócił się? Ocena wyników badania umiejętności wypowiadania się O niedostatecznej w danym wieku umiejętności wypowiadania się należy wnioskować, jeżeli czterolatek wypowiada tylko pojedyncze wyrazy i uzupełnia wypowiedź gestem albo wypowiada z trudem proste zdania, albo w większości wypowiada połączenia wyrazów niepoprawne pod względem gramatycznym. 3. W celu oceny wymawiania dźwięków mowy (głosek) i wyrazów osoba badająca obserwuje wymowę dziecka w trakcie rozmowy—zabawy z nim, a w razie wątpliwości, żeby uzyskać pew ność, co do tego, jak powinna swe obserwacje sformułować, powtarza pytania o części ciała lalki, nazwy ubrań, kolory itp. Ocena wymawiania dźwięków mowy i wyrazów jest negatywna, jeżeli czterolatek: — wymawia dźwięki mowy w taki sposób, że jego wypowiedź jest często niezrozumiała dla osoby badającej; 19 - różne dźwięki mowy wymawia nieprawidłowo, tzn. zamiast oczekiwanej głoski wymawia inną, np. zamiast f, v!) wymawia dźwięki p, b, zamiast k, g wymawia t, d; zamiast s, z, c, j wy mawia ś, ź, ć, %; zamiast r wymawia i, zamiast c, y, wymawia s, z itd.2); - ubezdźwięcznia głoski dźwięczne, np. zamiast b wymawia p, zamiast g wymawia k, zamiast v wymawia f itp.; - r wymawia jako r francuskie (wibracja języczka w tylnej części jamy ustnej) lub między- zębowe (język wsunięty między zęby) lub inaczej zniekształcając; - wsuwa język między zęby lub układa język i wargi przy wymawianiu s, z, c, J, s, ź, ć, \, ś, ź, ć, j tak, że głoski te są w efekcie nienaturalne, świszczące; - ma głos chrapliwy albo matowy, albo nosowy, albo zbyt wysoki; - ma zbyt powolne lub zbyt szybkie tempo wypowiedzi. 4. Ocena budowy i sprawności aparatu artykulacyjnego Żeby wykryć nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu warg, języka (także wędzidełka po&jcz^YwNe.^, ^o&YL\ft\>\a\v\3i m\ąVikie%o, w budowie podniebienia twardego, w stanie zgryzu, prowadzi się obserwację budowy aparatu artyVax\ac^'yna%o OT&L ^oYe.cd. SAĄ -w^VxK\a*v\e kilku układów narządów artykulacyjnycłr. u Dźwięki mowy są zapisywane znakami transkrypcji fonetycznej słowiańskiej, np. v = w, j = dź, i. = j. ^ We rejestrujemy wymawiania głosek s, z, c, * zamiast s, % ?, J (sz. i. cz, dż), a także 1 zamiast r - jako wymowy dopuszczalnej jeszcze u cztero\a\ków. 20 — cmokanie, — nadymanie policzków, — wysuwanie i chowanie języka; — szerokie otwieranie warg; — zamykanie zębów z jednoczesnym cofnięciem kącików warg („szeroki uśmiech"); — unoszenie języka (zabawa w kotka, który pije mleko); — kląskanie (zabawa „w konika"); — oblizywanie językiem warg; wargi są szeroko otwarte. Ocena budowy i sprawności aparatu artykulacyjnego jest negatywna, jeżeli u czterolatków obser- wuje się jakąkolwiek nieprawidłowość w budowie wymienionych części aparatu artykulacyjnego lub w jego funkcjonowaniu, wyrażającą się niemożnością wykonania któregokolwiek ze sprawdza- nych układów i ruchów. Wynik badania przesiewowego do wykrywania zaburzeń rozwoju mowy u dzieci czterolet- nich uważa się za zobowiązujący osobę badającą do skierowania dziecka do logopedy, jeżeli: — wywiad z matką (opiekunką) dziecka sugeruje występowanie zaburzeń mowy i/lub — w badaniu dziecka stwierdza się niedostateczne (negatywne) wyniki dotyczące: 1) rozumienia poleceń słownych i/lub 2) zdolności wypowiadania się i/lub 3) prawidłowości wymawiania dźwię ków mowy i wyrazów i/lub 4) budowy i sprawności aparatu artykulacyjnego. 21 Uwaga: Osoby, które chciałyby korzystać z powyżej podanego sposobu badania, ale uważają, że nie wszystkie informacje w nim zawarte są dostatecznie wyjaśnione, mogą zgłosić się do autorek tekstu w celu uzyskania dodatkowych instrukcji. Telefon do Zakładu Logopedii WSPS: 22-16-31 lub 22-16-32 w. 29 lub 41-05-05 do Kliniki Otolaryngologii Szpitala Czerniakowskiego Akademii Medycznej w Warszawie, ul. Stępińska 19/25 (kierownik Kliniki prof. dr hab. Andrzej Kukwa). BADANIE PRZESIEWOWE DO WYKRYWANIA ZABURZEŃ ROZWOJU MOWY U DZIECI SZEŚCIOLETNICH CEL BADANIA Wstępna ocena stanu mowy dziecka, umożliwiająca wykrycie przejawu ewentualnego zaburzenia rozwoju