Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

.., które należało przekazać komitetowi rewolucyjnemu w Krakowie, zostały wczoraj wieczorem zniszczone. W jaki sposób tego dokonałem — napiszę wieczorem. Mimo rozwoju rewolucji tutaj nadzieje na pomyślny koniec maleją i wszyscy zastanawiają się nad tym, co uczyni nasz rząd po upłynięciu terminu amnestii. Hrabia Kwilecki i Adolf Łączyński zostali aresztowani w Prusach — należą oni do głównych prowodyrów rewolucji i przyjaciół Działyńskiego. M. Filipkowski przebywa obecnie w Gdańsku. We Włoszech zakazano organizowania wieców na rzecz Polski. 26 kwietnia w Galicji Austriacy aresztowali 29 powstańców. Czterej uciekli nocą. Agenci Kossutha i Mazziniego mieszkają w Krakowie; według ostatnich informacji w Krakowie przebywa 38 agentów Mazziniego, wysłanych na początku kwietnia z fałszywymi paszportami. Paszkwile i pogróżki przeciwko Napoleonowi rozrzucane w Paryżu (w ciągu kwietnia) zwróciły szczególną uwagę policji; dzięki naszej pomocy wykryto, iż jest to sprawka emigracji polskiej. Sprawców dotąd nie wykryto, ale jesteśmy na tropie. Jeden z nich, Eustachy Januszkiewicz, wczoraj potajemnie wyjechał z Paryża do Krakowa. Policja francuska ufa nam i sprzyja ze wszech miar. Co się tyczy zerwania z Hercenem — robię, co mogę, i mam nadzieję, że dopnę celu. Myślę, że na następnym zebraniu członków Komitetu Głównego zostanę wybrany na członka Komitetu — jeżeli to nastąpi, będę miał ułatwioną robotę; wystarczy mi poparcie 30 głosów. Fotografię Rochenbruna załączam — ubiór świadczy o jego nikczemnych ambicjach. J. Sierpiński był w obozie Langiewicza, obecnie przebywa w Krakowie. Gdyby Austriacy aresztowali: Elżanowskiego w Krakowie, Wysockie- go we Lwowie, Krystyna Ostrowskiego — byłoby to rzeczą niezmiernie pożyteczną. Polacy po dawnemu płodzą depesze o rzekomych zwycięstwach. Władysław Mickiewicz wyjechał; brat jego, Aleksander, zajęty jest przygotowywaniem fałszywych informacji. U Czartoryskiego znajduje się główna redakcja. Warto by o tym napisać na łamach „Journal de St-Petersbourg". [maj 1863] Wybory deputowanych odsunęły wprawdzie kwestię polską na plan drugi, jednakże wysunęły wielu obrońców Polski, którzy, korzystając ze swobody słowa w czasie wyborów, żądali odrodzenia Polski, bynajmniej nie ze względu na jej losy, lecz aby przeciągnąć na swą stronę Polaków, którzy, posiadając stosunki w Paryżu, mogliby sprzyjać ich wybraniu. Wybory te nie mają szczególnego znaczenia i deputowani uspokoją się podobnie jak ich poprzednicy, a ich groźne okrzyki nie wydostaną się poza ściany Zgromadzenia. Jestem przekonany, że ani Francja, ani Anglia nie ośmieli się wystąpić zbrojnie przeciwko Rosji; w wypadku najmniejszego niebezpieczeństwa użyję środków, które zmienią bieg polityki i oddalą od Rosji nadchodzącą burzę, choćbym miał to przypłacić życiem, które chętnie złożę w ofierze u stóp tronu. Przeciwnicy Rosji — w opozycji: Havin, Peletan, Guéroult (redaktor „L'Opinion Nationale"). [...] [maj 1863] 1. Ziemianie z powiatu lidzkiego (gub. wileńska) zorganizowali zbiórkę na honorową szablę dla Narbutta (z Wilna). 2. W Paryżu wydano mapę wojskową Polski (1772) zawierającą 38 wielkich arkuszy, czy mam ją nabyć? 3. Do księcia Napoleona wysłano [Antoniego] Oleszczyńskiego w charakterze jego agenta. [maj 1863] Informacje uzyskane od Mocquarda (sekretarza Napoleona) przekonują nas, że Andrzej Zamoyski jest jednym z głównych przywódców i aktywnych uczestników rewolucji polskiej. 6 maja [1863], godzina 11 wieczorem Ażeby dowiedzieć się o sytuacji, w jakiej znajduje się powstanie, zaprosiłem do siebie wieczorem kilkunastu członków Komitetu Głównego emigracji polskiej. Emigranci pałają zazwyczaj namiętnością do spraw kulinarnych i napojów. Zebrało się ich 16 osób, nie poskąpiłem poczęstunku i przysłowie „in vino veritas" sprawdziło się. Pod wpływem musujących napoi emigranci zdradzili swe najskrytsze tajemnice: 1. Żaden z nich nie wierzy w realność zbrojnej pomocy Napoleona. 2. Wszystkie ich działania zmierzają ku temu, aby kwestia polska nadal wysuwała się na plan pierwszy w gazetach. 3. [Pragną] organizować kluby demokratyczne w różnych zakątkach Paryża, w kawiarniach, szynkach i knajpach, rozpowszechniać przesadzone pogłoski o okrucieństwach wojsk rosyjskich itp. 4. We wszystkich warsztatach i fabrykach zbierać petycje. 5. Prowokować manifestacje. 6. Księciu Napoleonowi przed jego wyjazdem zaproponowano koronę przyszłej Polski; zobowiązano się przesyłać mu wszystkie sprawozdania. 7. Wszyscy emigranci zobowiązali się nie przyjmować amnestii aż do chwili całkowitego wyzwolenia. 8. Ażeby zachęcić wielu, trzeba zamieszczać portrety najbardziej wyróżniających się, publikować ich biografie itd. 9. Utworzenie banku rewolucyjnego. W ogóle emigracja nie chce wracać do Polski, zamierza natomiast organizować poszczególne zrzeszenia, aby zakłócać spokój w Europie. [Paryż] 8 maja [1863] W Londynie odbył się wielki wiec na rzecz Polski (w City) i Guild Hall, zaś lord Shaftesbury przedstawił petycję bankierów i handlowców w obronie powstania polskiego. Lord Harrowby potępił politykę gabinetu petersburskiego w najbardziej obraźliwych wyrazach. Lord Russel zażądał posłania Rosji nowej noty. Pijany tłum domagał się wypowiedzenia wojny i całkowitego zerwania z Rosją. Gazety angielskie i francuskie występują przeciwko Rosji. [...] Na granicy aresztowano 40 ludzi, po większej części Francuzów i Włochów, wśród nich znajduje się Rolland, redaktor gazety „Progres de Lyon". Zarówno ziemianie jak i warstwy handlowe we Francji przeciwne są zerwaniu z Rosją; całą agitację prowadzi proletariat. [Paryż] 8 maja [1863] W niedzielę 10 (rano) dostarczę Panu papiery. Richter ze Szwajcarii wybiera się do Polski; podobnie Bońkowski i Płoński