Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

Historia Judei w czasach rzymskich jest stosunkowo dobrze znana dzięki dziełom F1awiusza Józefa z Jerozolimy (37 - ok.100 r. n.e.), który napisał w języku greckim Starożytności żydowskie oraz Wojnę żydowską, opisując powstanie Żydów przeciw Rzymowi w latach 66 - 73. Sam autor był jednym z przywódców ruchu antyrzymskiego i jego Autobiografia stanowi uzupełnienie Wojny żydowskiej. Drugi wiek - epoka Antoninów (96 -192) nie znalazła niestety godnego odbicia w historiografii. Epokę tę opisał wprawdzie Kasjusz Dio, ale z ksiąg 81 - 80 pozostały tylko fragmenty oraz streszczenia mnicha bizan- tyńskiego Ksiphilinosa (XI w.) i wyciągi Zonarasa (XII w.). Ten okrojony tekst Kasjusza Diona pozostaje jednak najlepszym źródłem do epoki Antoninów, a zwłaszcza Sewerów, którą autor znał jako bezpośredni świadek wydarzeń. Wobec braku ciągłej tradycji hastoriograficznej tym większej wagi nabiera ją przekazy literackie z epoki pryncypatu. Dla poznania okresu Trajiana szczególne znaczenie mają pisma Pliniusza Młodszego (C. Plinius Caecilius Secundus, ok. 61 - ok. 113). Ten wybitny pisarz i mówca prowadził w Rzymie życie aktywne politycznie jako adwokat i senator. W roku 100 był on konsulem, w 112 r. - namiestnikiem prowincji, Bitynii. Listy Pliniusza (w 10 księgach) stanowią bardzo ważne źródło do poznania stosunków kulturalnych, gospodarczych i politycznych epoki, szczególne znaczenie ma zwłaszcza X księga, obejmująca korespondencję z cesarzem Trajanem, prowadzoną w okresie namiestnictwa Pliniusza w Bitynii. Dzięki niej pozna jemy szczegółowo różne problemy administracji prowincjonalnej, stosunki panujące w miastach greckich wschodniej części Imperium. Pliniusz napisał ponadto Panegiryk na cześć Trajana. Ten oficjalny obraz idealnego władcy uzupełniają mowy Diona Chrysostoma z bityńskiej Prusy, przedstawiciela tzw. drugiej sofistyki. Dał on filozoficzne uzasadnienie władzy cesarskiej. W podobnym duchu pisał także retor Aelius Aristides. Dla rządów Marka Aureliusza ważnym źródłem jest korespondencja Frontona, który pisał listy do Marka jako następcy tronu i cesarza Sam Marek Aureliusz napisał po grecku dzieło w duchu filozofii stoickie; pt. Rozmyślania. Specyficznym źródłem do poznania dziejów II i III w. n.e. są życio rysy cesarzy zatytułowane Scriptores Historiae Augustae (SHA), obejmu jące biografie od Hadriana do Numeriana (117-284 r.) Autorami ich miało być sześciu pisarzy: Aelius Spartianus, Vulcacius Gallicanus, Aelius Lampridius, Iulius Capitolinus, Trebellius Pollio i Flaviu Vopiscus. Niestety nic nie wiadomo o tych biografach, a wielu badacz współczesnych uważa owych autorów za postacie fikcyjne, pod których imionami krył się może jeden autor. Życiorysy były dedykowane cesarzom: Dioklecjanowi lub Konstantynowi. Nie wskazuje to jednak na ich rzeczywisty okres powstania. Uważa się na ogół, że SHA zastały napisane później - może pod koniec IV w. Wiarogodność tego dziełka jest dyskusyjna i nierówna, autor niewątpliwie korzystał częściowo z dobrych tradycji źródłowych, dla wielu lat stanowi ona nieomal jedyne źródło historyczne (zwłaszcza dla lat 238 - 284 n.e.). Dla okresu schyłku II w. i początków III w. jesteśmy w nieco lepszej sytuacji, można dlań bowiem zestawić spore fragmenty Kasjusza Diona i biografii SHA z pracą greckiego historyka Herodiana, który opisał dzieje od śmierci Marka Aureliusza do objęcia władzy przez Gordiana III (180 - 238). W ten sposób przekaz Herodiana zapewnia ciągłość opisu panowania dynastii Sewerów (193 - 235). Dla pewnych bardzo ważnych wydarzeń historycznych epoki Antoninów głównym źródłem przedstawiającym całokształt wypadków są zabytki archeologiczne. Tak więc kolumna Trajana daje artystyczny obraz historii wojen z Dakami, a płaskorzeźby kolumny Marka Aureliusza przedstawiaj sceny z wojen markomańskich. Wielka obfitość zabytków archeologicznych z czasów Antoninów i Sewerów pozwala nam na odtworzenie obrazu cywilizacji tego okresu, życia miast, kultury całego Imperium. Dla omawianej epoki znaczenie pierwszoplanowe mają inskrypcje łacińskie i greckie, których szczególnie dużo zachowało się z II i pierwszej połowy III w. n.e. Jak wielkie jest znaczenie i ilość inskrypcji z epoki cesarstwa obrazu je zestawienie ich liczby z republikańskimi: w ramach 1B wieloczłonowych tomów Corpus Inscriptionum Latinarum (CIL) 15 tomów zawiera napisy z okresu cesarstwa, a jeden (I) - z czasów republiki. Inskrypcje z epoki wczesnego cesarstwa stanowią również podstawę 3-tomowego wyboru napisów rzymskich, opracowanego tematycznie przez H. Dessaua pt. „Inscriptiones Latinae Selectae”