Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

9.30 Niemcy postawili jeszcze jedn¹ zas³onê dymn¹. Kontradm. Napier obawiaj¹c siê, ¿e przeciwnik chce go wci¹gn¹æ na pola minowe, skrêci³ o 90° w lewo; podobny manewr wykona³a 6 eskadra i id¹cy za ni¹ „Repulse". O godz. 9.45 „Cardiff" otrzyma³ 3 trafienia. Kontradm. Napier skierowa³ siê powtórnie na po³udniowy wschód, aby przyjœæ z pomoc¹ uszkodzonemu kr¹¿ownikowi. O godz. 9.58 wiceadm. Pakenham da³ sygna³ wzywaj¹cy wszystkie kr¹¿owniki do odejœcia na punkt zborny, ale kontradm. Napier kontynuowa³ poœcig i o godz. 10.05 doniós³ o zauwa¿eniu dymów 6 dalszych okrêtów niemieckich i o wznowieniu wymiany ognia. W celu wstrzymania brytyjskiej pogoni kontradm. von Reuter o godz. 10.12 wys³a³ 3 kontrtorpedowce 12 flotylli do ataku torpedowego na kr¹¿owniki. Wystrzelone torpedy minê³y siê z celem. W czasie ucieczki o godz. 10.20 kr¹¿ownik lekki „Frankfurt" zosta³ trafiony przez „Repulse". Uszkodzeñ dozna³ równie¿ „Konigsberg". O godz. 10.30 niemieckie kr¹¿owniki postawi³y now¹ zas³onê dymn¹. Kontradm. Napier doszed³szy do granicy, której przekroczenie uwa¿a³ za niebezpieczne, zawróci³. Dowódcy eskadr kr¹¿owników lekkich kontynuowali poœcig. O godz. 10.50 do akcji wesz³y „Kaiser" i „Kaiserin". Brytyjskie kr¹¿owniki lekkie dosta³y siê pod silny ogieñ. „Calypso" z 6 eskadry i „Caledon" z l eskadry kr¹¿owników lekkich ponios³y jednak tylko niewielkie uszkodzenia, mog³y wiêc wraz z pozosta³ymi jednostkami rozpocz¹æ odwrót pod os³on¹ „Repulse'a". W ostatnim stadium bitwy, o godz. 10.50, „Konigsberg" odniós³ bardzo powa¿ne uszkodzenia. Celna salwa „Repulse'a" trafi³a go z du¿ej odleg³oœci i wybuch ciê¿kich granatów spowodowa³ groŸny po¿ar. Kr¹¿ownik uda³o siê jednak uratowaæ. O godz. 11 nadesz³y niemieckie kr¹¿owniki liniowe „Hindenburg" i „Moltke", jednak ze wzglêdu na gêstniej¹c¹ mg³ê nie goni³y d³ugo Brytyjczyków. Nie odnios³o te¿ sukcesów niemieckie lotnictwo. Zespó³ brytyjski wraca³ bez zwyciêstwa. Zemœci³y siê tu przede wszystkim wspomniane ju¿ niedoci¹gniêcia planowania operacyjnego. Dowódcy brytyjscy nie znaj¹c dok³adnie rozmieszczenia pól minowych dzia³ali niezdecydowanie, tote¿ wielka przewaga brytyjska w pierwszej fazie bitwy pozosta³a zupe³nie nie wykorzystana. Niemiecki kontradmira³ dowodzi³ bardzo szczêœliwie. Umiejêtnie wykorzystuj¹c zas³ony dymne, ocali³ powierzone jego pieczy tra³owce i wyprowadzi³ bez wiêkszego uszczerbku swój zespó³ z trudnej sytuacji. Przebieg bitwy potwierdzi³ te¿ opiniê, ¿e zaprojektowane jeszcze za kadencji adm. Fishera, z myœl¹ o przysz³ych a nie zrealizowanych operacjach ba³tyckich, kr¹¿owniki typu „Courageous" s¹ rozwi¹zaniem chybionym. Te du¿e, szybkie i silnie uzbrojone okrêty okaza³y siê — ze wzglêdu na s³abe opancerzenie — nader wra¿liwe na pociski lekkich kr¹¿owników niemieckich. Zbudowano jednak tylko dwa takie okrêty S1. NOWE ZMIANY W ADMIRALICJI BRYTYJSKIEJ W sk³adzie admiralicji brytyjskiej — poza przebudow¹ struktury — zasz³y w koñcu roku równie¿ zmiany personalne. W dniu 26 listopada adm. Wemyss zast¹pi³ adm. Jellicoe na stanowisku pierwszego lorda morskiego i szefa sztabu. Jednoczeœnie zastêpc¹ szefa sztabu zosta³ adm. Fre-mantle po ust¹pieniu adm. Olivera. W nowej strukturze organizacyjnej pierwszy lord morski by³ uwolniony od absorbuj¹cych spraw typu administracyjnego i móg³ siê poœwiêciæ wy³¹cznie zagadnieniom operacyjnym. Walka z niemieckimi okrêtami podwodnymi pozosta³a nadal w centrum uwagi admiralicji, jednak na plan pierwszy wysunê³y siê dwie sprawy: energicznych dzia³añ przeciw bazom U-bootów we Flandrii oraz wzmocnienia zagrody u wejœcia do kana³u La Manche, aby niemieckie okrêty podwodne nie mog³y wiêcej przenikaæ na zachód. W zwi¹zku z wysuniê- 31 Trzeci, bardzo podobny okrêt „Furious" jeszcze przed ukoñczeniem by³ przekszta³cony w 1917 roku na kr¹¿ownik—lotniskowiec, a w 1918 roku przebudowany na lotniskowiec. W latach powojennych równie¿ „Courageous" i „Glor³ous" zosta³y przebudowane na lotniskowce. ciem tych kwestii na czo³o zadañ wiceadm. Bacon zosta³ w po³owie grudnia odwo³any ze stanowiska dowódcy patrolu Dover, które powierzono wiceadm. Keyesowi. STERÓWCE RZADZIEJ NAD ANGLI¥ Straty, jakie ponios³y sterówce Hochseeflotte w czasie nalotów na Angliê jesieni¹ 1916 roku, spowodowa³y ograniczenie ataków lotniczych. W okresie styczeñ—maj 1917 roku sterówce dokona³y tylko dwóch nalotów — noc¹ z 16 na 17 marca i z 23 na 24 maja. Do pierwszego wystartowa³o 5 jednostek, ale „L 42" wskutek nie sprzyjaj¹cych warunków atmosferycznych zawróci³ do bazy. Celem nalotu mia³a byæ po³udniowa Anglia i stolica. Nad Londyn sterówce nie dotar³y; „L 35" i „L 40" zrzuci³y bomby z du¿ej wysokoœci na miejscowoœci hrabstwa Kent. „L 41" bombardowa³ Winchelsea, a „L 39" — okolice Margate. W drodze powrotnej „L 39" zosta³ zestrzelony nad terytorium Francji. W drugim nalocie uczestniczy³o 6 sterowców. Nad Londyn Niemcy tym razem te¿ nie dotarli. Bombardowali z du¿ej wysokoœci (4000—5000 m) miejscowoœci w hrabstwach Norfolk i Suffolk. Do tej pory ataków na Londyn dokonywa³y jedynie sterówce. W dniu 25 maja po raz pierwszy przeprowadzi³o nalot na Londyn 21 samolotów startuj¹cych z baz we Flandrii. Od tego czasu samoloty przeprowadzi³y jeszcze niejeden nalot. W dniu 16 czerwca sterówce powtórnie zaatakowa³y po³udniow¹ Angliê