Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

Te oraz inne zmiany stanowią pochodną zmian w gospodarce, a także wewnętrznych napięć związanych z nierównością kobiet i mężczyzn w sprawach domowych. One z kolei powodują dalsze zmiany w rolach związanych z płcią, w polityce (coraz więcej kobiet będzie uczestniczyć w rządzeniu na szczeblu lokalnym bądź centralnym mimo utrudnień ze strony mężczyzn) i w szkołach (konieczność dostosowania się do pracujących matek). Zmiany te wystąpią także w innych instytucjach, po czym ze zdwojoną siłą powrócą, żeby przekształcić rodziny moich studentów i ich dzieci. W przeszłości ten łańcuch zmian był dużo wolniejszy, a instytucje nie poddawały się im tak tatwo, i podczas gdy zmieniali się władcy, a państwa powstawały i upadały, większość ludzi zajmowała się swoimi sprawami, a ich tryb życia się nie zmieniał. Obecnie zmiany w instytucjach dokonują się o wiele szybciej, co każdy z nas silnie odczuwa w tych dziedzinach życia, które związane są z tymi instytucjami — w pracy, rodzinie, szkole, polityce, prawie i religii. A od kiedy ujawniły one zdolność do szybkiego przekształcania się, ich wzajemne powiązania sprawiają, że nasze życie przypomina czasami oszalałą karuzelę transformacji. A my musimy albo się do tego przyzwyczaić, albo znaleźć sobie przed nimi jakąś kryjówkę. Demografia a zmiana Również procesy zachodzące w populacjach ludzkich w dużym stopniu przyczyniają się do powstawania zmian. Kiedy jakaś populacja powiększa się, wówczas konieczne są nowe formy aktywności gospodarczej, po to by nakarmić, ubrać i zapewnić mieszkania większej liczbie ludzi; niezbędne stają się także nowe zasady prawnej i politycznej organizacji, aby kierować i kontrolować oporne często masy; do socjalizacji narastającej liczby młodzieży potrzebne są nowe szkoły i zasady edukacji itd. Wzrost populacji jest zatem potężną siłą napędową w społeczeństwie; wymusza wiele zmian instytucjonalnych. Z drugiej strony obniżanie się jej wielkości może również stwarzać parcie ku zmianom, ale już dużo słabsze. Kiedy obniża się liczba ludności, jak to było w większości krajów Europy Wschodniej pod rządami komunistycznymi przez czterdzieści lat po drugiej wojnie światowej, zmniejsza się liczba osób. które trzeba zatrudnić, oraz dzieci w szkołach. Zmiany wywoływane są także przez ruchy ludności. Kiedy zwiększa się urbanizacja. czemu towarzyszy masowy napływ ludzi zamieszkujących tereny wiejskie do miast, jak to się dzieje obecnie w krajach Trzeciego Świata, w niebywałym tempie rozwija się infrastruktura miejska, tworząc ogromne dzielnice slumsów dla zdesperowanych i niechętnie poddających się jakiejkolwiek władzy ludzi. Sytuacja la z kolei wymusza dostosowanie się do niej rządu, szkolnictwa i gospodarki. Z drugiej strony, na niektórych obszarach miejskich zmniejsza się liczba ludności — zjawisko to jest bardzo widoczne w Stanach Zjednoczonych; pozostają tam głównie biedniejsi i starsi, czyli z natury mniej mobilni, którzy oczekują opieki władz lokalnych, gdy tymczasem pieniędzy z podatków jest coraz 198 mniej. Sytaucja ta wymusza zmiany na samorządach lokalnych, opiece społecznej, szkolnictwie ora/, innych instytucjonalnych strukturach miejskich. Migracje oraz, obszary, gdzie występują one w większym nasileniu, także mają ogromny wpływ na strukturę społeczna. Na przykład napływ Meksykan na tereny południowo--zachodnie /.mienia w ogromnym stopniu nie tylko kulturę tego regionu, ale także jego gospodarkę, charakter lokalnych rządów, świadczenia społeczne i szkolnictwo. Również napływ do miast wielu naszych krewnych w poprzednim i na początku tego stulecia spowodował zmiany w najważniejszych instytucjach tych regionów. Emigracja także ma wpływ na społeczeństwo, zwłaszcza jeśli wyjeżdżają ludzie wykształceni, przedstawiciele wolnych zawodów i biznesu — wówczas odbija się to bardzo niekorzystnie na gospodarce, sferze rządzenia i szkolnictwie; natomiast jeśli wyjeżdżają pracownicy fizyczni, wówczas może dojść do braku siły roboczej, chociaż emigracja biedniejszych warstw często odciąża władze, szkolnictwo oraz inne instytucje. Struktura wiekowa danej populacji także ma istotny wpływ na powstawanie zmian. Populacja, w której stosunek ludzi młodych do starych obniża się, jak to się dzieje w Stanach Zjednoczonych i w większości krajów europejskich, zaczyna mieć kłopoty z uzyskaniem odpowiednio wysokich dochodów z podatków (od tych, którzy pracują) potrzebnych na utrzymanie ludzi starszych (którzy nie pracują). Z drugiej strony społeczeństwo. w którym przeważają ludzie młodzi, jak to jest w przypadku społeczeństw Ameryki Łacińskiej, Azji i Afryki, będzie mieć problemy z przygotowaniem odpowiedniej liczby miejsc pracy, szkół i świadczeń społecznych dla tych wszystkich młodych ludzi — co często podkopuje zaufanie do politycznych przywódców i w konsekwencji prowadzi do zmian w instytucjach politycznych. Tak więc, jak już wspominałem w rozdziale dziesiątym, wielkość danej populacji, jej skład i ruchy nie są czymś obojętnym, wręcz przeciwnie—prowadzą do zmian