Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

zarzucić kotwicę u wybrzeży Indii w pobliżu Kalikat. Zachowany dziennik wyprawy notuje jakże charakterystyczne słowa, którymi powitano Portugalczyków w krainie drogocennych korzeni : "Niech was diabli wezmą, po coście tu przyjechali¬)¦! W lipcu 1499 r. wyprawa powróciła do Portugalii przebywszy w ciągu 630 dni 24 tys. mil morskich. Właściwa droga do Indii została odkryta, a kraj ten stanął otworem dla kolonialnej ekspansji europejskiej. Odkrycia Portugalczyków uwiecznione zostały w epopei narodowej "Luzjady" pióra Camoesa (1574Ď). Magellan i pierwszaŃ podróż dookoła świata W jednej z wypraw zdobywczych do Indii, którą rychło po odkryciach da Gamy urządzili Portugalczycy, wziął udział młody wówczas szlachcic portugalski Fernao de Magalhaes (Ferdynand Magellan), którego nazwisko miało wkrótce przejść do historii, jako największego obok Kolumba odkrywcy. Pragnął on dotrzeć do wybrzeży Azji Wschodniej przez Ocean Atlantycki oraz nie znany jeszcze wówczas ocean dzielący Nowy Świat - Amerykę od Azji. Nie wiedziano wówczas dokładnie, czy istniało jakieś przejście wodne przez kontynent amerykański łączące owe dwa oceany. Przypuszczano, że jeżeli istnieje, to znajduje się przy ujściu rzeki La Platy. Król portugalski ze względów politycznych odmówił poparcia wyprawy, poparł ją natomiast król hiszpański Karol I (późniejszy cesarz Karol V). Dnia 20 września 1519 r. flotylla złożona z 5 okrętów pod dowództwem Magellana wypłynęła z portu hiszpańskiego San Luca de Barrameda, kierując się na południowy zachód ku wybrzeżom Afryki Zachodniej i Brazylii. U ujścia La Platy zdawało się, że Magellan poniósł ostateczną klęskę - przejścia do oceanu leżącego na zachód od Ameryki nie było. Ale Magellan nie zrezygnował. Przezimowawszy w trudnych warunkach w Patagonii podjął pod koniec zimy (24 Viii) dalszą podróż, w czasie której odkrył cieśninę łączącą dwa oceany. Nazwał ją Cieśniną Wszystkich Świętych - dziś Cieśnina Magellana. W dramatycznych warunkach, o głodzie i pragnieniu, które wygubiły prawie 50% załogi, po stu dniach koszmarnej podróży przez Pacyfik wyprawa dotarła do wysp, które nazwano złodziejskimi (dzisiejsze Wyspy Mariańskie). Następnie flotylla skierowała się ku Filipinom, gdzie po początkowej sielance spotkał ją wielki cios - w walce z tubylcami zginął Magellan (27 Iv 1521Ď). Reszta załogi kontynuowała potem podróż przez Moluki ku Oceanowi Indyjskiemu, a w końcu po trzech latach podróży okręt "Victoria", pod dowództwem kapitana del Cano z niedobitkami załogi Magellana dotarł jako pierwszy do Hiszpanii (6 Ix 1522Ď). Przywiózł on ładunek cennych korzeni, które nie tylko pokryły koszt wyprawy, ale przyniosły jeszcze zyski. Król Karol I hojnie wynagrodził pierwszego żeglarza, który opłynął świat dookoła, a w nadanym mu herbie uwidoczniony był globus z napisem - Primus circumdedisti me (pierwszy okrążyłeś mnie). Znaczenie odkryćŃ geograficznych Wielkie odkrycia geograficzne na przełomie Xv i Xvi w. otworzyły nowy okres w historii. Odkrycia nowych, nie znanych lądów, dotarcie do bogatych krajów Wschodu i Zachodu zapoczątkowały epokę wielkiej, a zarazem drapieżnej ekspansji kolonialnej Europejczyków, początkowo głównie Portugalczyków i Hiszpanów, później zaś Holendrów, Anglików i Francuzów. Wpływ odkryć dał się odczuć przede wszystkim w życiu ekonomicznym Europy. Handel z morskiego (Morze Śródziemne, Bałtyk) przekształcił się w oceaniczny (Atlantyk, Ocean Indyjski), dawne potęgi handlowe (miasta włoskie i hanzeatyckie) straciły znaczenie, a na czoło wysunęły się takie kraje, jak Portugalia, Hiszpania, Niderlandy, Anglia i Francja, a więc państwa oceaniczne. Głównymi centrami handlu światowego stały się porty : Kadyks, Sewilla, Lizbona, Antwerpia. Warto wreszcie zasygnalizować problem jeszcze bardzo słabo zbadany przez historyków, ale niewątpliwie doniosły: odkrycia geograficzne wywarły wpływ na przemiany umysłowe zachodzące w Europie Zachodniej. Zjawisko to widoczne jest już wyraźnie w Xvii w. i potęguje się w następnych stuleciach. O innych aspektach odkryć geograficznych w życiu gospodarczym Europy (rewolucja cen) mówiliśmy w rozdziale pierwszym. + Rozdział czwartyŃ Kraje prastarych cywilizacji Ogólna charakterystykaŃ rozwoju cywilizajiŃ w Azji na przełomieŃ Xv i Xvi w. Rozwój cywilizacji Azji był znacznie mniej równomierny niż Europy. Obok prastarych ludów mających w interesującej nas epoce wysoko rozwiniętą feudalną organizację społeczną, bezkresne obszary środkowej i północnej części tego olbrzymiego kontynentu zajmowały prymitywne, nierzadko koczownicze ludy, znajdujące się jeszcze w okresie wspólnoty pierwotnej (np. plemiona Ostiaków i Wogurów) lub w początkowym stadium wyższej organizacji społeczeństwa jak na przykład Tatarzy syberyjscy w Xvi w. Najbardziej jednak rozwinięte kraje Azji Południowej i Wschodniej znajdowały się w tym czasie na poziomie, ogólnie biorąc, nie niższym niż czołowe kraje europejskie. Technika rolna, hodowla, rzemiosło, budownictwo nie ustępowały wcale europejskim. W Chinach i Japonii, a także w innych krajach w ramach ustroju feudalnego, starszego zresztą niż europejskiego, istniały w Xv i Xvi w. silne, scentralizowane monarchie. W wysokim stopniu była też zorganizowana gospodarka towarowo-pieniężna. Były to kraje o prastarej kulturze. Jednakże w tej trudno porównywalnej dziedzinie Azja, podobnie zresztą jak i inne części świata, różniła się od Europy w sposób tak zasadniczy, że prowadzenie tu jakichkolwiek paraleli z góry skazane jest na niepowodzenie. Kultura azjatycka w starożytności, w głębokim średniowieczu i w czasach, które stanowią przedmiot naszych rozważań, stworzyła we wszystkich dziedzinach twórczości ludzkiej, a więc w nauce, sztuce, literaturze i muzyce wartości wielkie i niezniszczalne, jednak bardzo często zupełnie niezrozumiałe dla społeczeństw cywilizacji śródziemnomorskiej