Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

Przede wszystkim, znane są pewne wymagania funkcjonalne organizmu, wymagania, które muszą być zaspokojone, jeśli organizm chce przetrwać lub przynajmniej funkcjonować przy zachowaniu minimum skuteczności. Następnie, niezbędny jest pełny i szczegółowy opis sposobów (struktur i procesów) typowego w normalnych wypadkach zaspokojenia tych wymagań. Jeśli pewne typowe mechanizmy nie funkcjonują lub ich działanie nie jest adekwatne do zaspokojenia wymagań, obserwacja powinna zmierzać do poszukiwania mechanizmów kompensacyjnych — jeśli takowe istnieją — które są w stanie wypełnić właściwą funkcję. Etap ostatni, obejmujący wszystkie poprzednie, to sporządzenie szczegółowej relacji o struktu- j rze, której wymagania funkcjonalne rozpoznane były na samym po- | czątku oraz o sposobach wypełnienia danej funkcji"12. | 11 Herpin Nicolas, op. cii., p. 41. 12 Merton Robert, Social Theory and Social Structure, Free Press, New York 1965, cytowany przez Herpina Nicolasa, op. cit. Nauki humanistyczne l praca socjalna 51 b) Strukturalizm Podczas gdy funkcjonalizm tworzy modele wyjaśniające wzorowane na modelach biologicznych, Strukturalizm doszukuje się ich w lingwistyce. Strukturalizm, wywodzący się z lingwistyki i nie będący wyłącznie teorią socjologiczną13, podobnie jak funkcjonalizm, wywarł w pierwszej kolejności wpływ na socjologię, a następnie, za pośrednictwem etnologii, na inne nauki humanistyczne i filozofię. Głównym teoretykiem tej szkoły socjologicznej był francuski etnolog Lćvi Strauss. W swoich studiach dążył do porównania „społeczeństw prymitywnych", wyróżniając podobieństwa w obrębie tych społeczeństw: „Czy to w lingwistyce, czy w antropologii metoda strukturalna polega na wyróżnieniu niezmiennych form w obrębie różnych treści"14. Owo niezmienne, tworzące kulturę i charakteryzujące wszystkie społeczeństwa ludzkie, mające charakter uniwersalny formy to język i zakaz stosunków kazirodczych. W analizie systemów społecznych Strukturalizm próbuje zdefiniować poziomy jednorodnych zjawisk oraz struktury, takie jak pokrewieństwo, poziomy w których obrębie zjawiska powiązane są wewnętrznymi związkami, właściwymi dla badanego poziomu. Jakiś system społeczny jest składową struktur, z których każda podporządkowana jest własnym prawom przyczynowym. Dla Lćvi Straussa liczba istniejących struktur jest ograniczona, a każde społeczeństwo jest wynikiem szczególnej kombinacji struktur, zaczerpniętych z istniejącej, ograniczonej ich liczby. „Wszystkie zwyczaje danego narodu cechują się pewnym stylem i stanowią systemy. Jestem przeświadczony o tym, że liczba istniejących systemów nie jest nieograniczona i że społeczeństwa ludzkie, tak jak jednostki — w swoich zabawach, marzeniach i majakach — nie tworzą nigdy w sposób absolutny, ale ograniczają się do wyboru pewnych kombinacji z idealnego repertuaru, który daje się zrekonstruować. Sporządzając spis wszystkich zaobserwowanych zwyczajów zawartych w mitach i zabawach dzieci oraz dorosłych, marzeniach jednostek zdrowych i chorych, a także w zachowaniach psychopatologi-cznych możliwe byłoby uszeregowanie — na wzór tablicy okresowej pierwiastków chemicznych — faktycznie istniejących i domniemanych 13 Patrz Auzias Jean-Marie, Clefs pourle structuralisme. Seghers, Paris 1967. 14 Lćvi Strauss Claude, Anthropologie structurale II. Plon, Paryż 1973. 52 Cristina de Robertis zwyczajów. Takie uszeregowanie dałoby pogląd na to, jakie zwyczaje zostały przyjęte przez społeczeństwa"15. Strukturalizm wywarł głęboki wpływ na różne nauki społeczne. Pojęcie struktury zostało powszechnie zastosowane tak w ekonomii politycznej, jak i socjologii czy psychologii. Jego metody przyjęło także wielu badaczy, takich jak Louis Althusser, Michel Foucault i Jacąues Lacan. Althusser stworzył pojęcie „aparatu ideologicznego państwa"16, które było kluczowym pojęciem zastosowanym do analizy instytucji służącym także do powielania norm (np. szkoła). Z kolei Foucault17 i jego uczniowie, np