Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

16 Rozmowa z RK. Kukliñski stwierdzi³, ¿e wróci³ nastêpnego dnia i rozmawia³ z Hubertem Romanowskim, nowo mianowanym konsulem generalnym, którego nie by³o poprzedniego dnia. Romanowski póŸniej powiedzia³, ¿e by³o to mi³e spotkanie, które trwa³o oko³o godziny. Kukliñski spyta³ go o swój status. „Mo¿liwe, ¿e p³k Kukliñski dobrze siê czu³ podczas tej rozmowy, poniewa¿ by³em nie tylko pierwszym niekomunistycznym konsulem generalnym w Chicago od czasów II wojny œwiatowej, ale tak¿e dawnym uchodŸc¹ politycznym, który znalaz³ schronienie w USA" - napisa³ Romanowski w liœcie do „Washington Post" w grudniu 1992, po ukazaniu siê tych artyku³ów. Zgin¹³ piêæ miesiêcy póŸniej w wypadku samochodowym pod Waverly w Tennessee podczas podró¿y s³u¿bowej. 17 T³umaczenie listu Wa³êsy do Brzeziñskiego z 12.01.1991. 18 Fragmenty polskiego programu telewizyjnego z 21.07.1991. 19 List Waldka do „Polityki" z marca 1992. 20 Wyst¹pienie Brzeziñskiego podczas kolacji wydanej przez Kongres Polonii Amerykañskiej 15.10.1992 w Waszyngtonie. 21 Rozmowa z Romanem Barszczem. 316 PRZYPISY 22 Rozmowy autora z Siwickim, Kiszczakiem i Jaruzelskim. 23 Rozmowa Marka Skrzydelskiego z Hermaszewskim. 24 Rozmowa Skrzydelskiego z Oklesiñskim. 25 Rozmowa Skrzydelskiego z Pó³torakiem. 26 B. Weiser, Polish Officer Was U.S. 's Window on Soviet War Plans oraz Traitor or Patriot: Puzzle for Polish Military, 27.11.1992, „Washington Post"; A question of Loyalty, „Washington Post Magazine", 13.12.1992; w odpowiedzi na artyku³ Elaine Harden, Poles Debate Who's a Real Patriot; Defector's Claims, Jaruzel-ski's Testimony Ignite Controversy, „Washington Post", 09.10.1992. 27 „Trybuna", cytat w UPI, Zdrajca czy bohater: wybuch kontrowersji, Warszawa, 30.09.1992. 28 D. Kalbarczyk, „¯ycie Warszawy", cytowany przez Dariusza Fikusa w artykule Wallenrodyzm, „Rzeczpospolita" (dodatek „Zawsze w sobotê"), Warszawa, 24-25.10.1992. 29 Rozmowa z Daviesem, który przekaza³ mi kopie wielu listów i odpowiedzi, które otrzyma³. 30 List RK do Daviesa, 8.03.1993. 31 List Daviesa do Clintona, 28.02.1994. 32 List Bia³ego Domu do Daviesa z 25.04,1994. 33 Rozmowa z KoŸmiñskim. 34 Wywiad RK dla „Tygodnika Solidarnoœæ" z 9.12.1994. 35 List Herberta do Wa³êsy, cytowany przez UPI, 9.01.1995. Rozdzia³ XII Podstawowe Ÿród³a: RK, Forden, Krzysztof Piesiewicz, Brzeziñski, KoŸmiñski, Jack Platt, Davies. 1 Na rozprawie 25.05.1995 by³ Marek Skrzydelski. PóŸniej autor rozmawia³ z Pie-siewiczem w Nowym Jorku. 2 Rozmowy z KoŸmiñskim i Brzeziñskim. 3 R.T. Davies, The Hero Anthony Lake Has Forgotten, „Washington Times", Op-Ed, 24.02.1997. 4 Rozmowy z KoŸmiñskim i Fordenem. 5 Rozmowy z Fordenem i Plattem. 6 Szczegó³owy opis spotkañ RK z polskimi prokuratorami zosta³ sporz¹dzony na podstawie rozmów z Brzeziñskim, KoŸmiñskim, RK oraz siedmiostronicowych „nieformalnych zapisków" Brzeziñskiego. Wszystkie cytaty oraz wiele uwag pochodz¹ w³aœnie z tych notatek. 7 BBC, Generals Demand Explanation of Spy Case Decision by Prosecutor, 8.10.1997. 8 Konferencja zosta³a zorganizowana wspólnie przez Instytut Studiów Politycznych PAN w Warszawie oraz National Security Archive przy George Washington University oraz Cold War International History Project przy Woodrow Wilson 317 International Center for Scholars. Cytat wypowiedzi Kulikowa pochodzi z artyku³u J. Perlez, Iron Curtain Chills: A Cold War Spy Doesn't Dare Go Home, „New York Times", 16.11.1997. Dziêkujê równie¿ Malcolmowi Byrne'owi. 9 M. Williams Walsh, Poland's Spy Who's Still Out in the Cold, „Los Angeles Times", 17.12.1997. 10 Rozmowa z RK. 11 A. Nagorski, In from the Cold, „Newsweek", 27.10.1997; wywiad So³omatina dla „Panoramy", 22.03.1992, wed³ug zapisków i t³umaczenia Fordena. 12 C. Bernstein, The Holy Alliance, „Time", 24.02.1992. 13 C. Bernstein, M. Politi, His Holiness: John Paul II and the Hidden History of Our Time (Nowy Jork: Doubleday, 1996). 14 List Fordena do KoŸmiñskiego z 15.03.1998. 15 Wzruszaj¹cy powrót bylego szpiega po 17 latach, program TV Polonia, Warszawa, 17.30, 27.04.1998/BBC Monitoring, 29.04.1998. 16 Wywiad RK. 17 Przemówienie RK; rozmowa z RK. Fragmenty wyst¹pienia: Program l Polskiego Radia, Warszawa, 10.34, 29.04.1998/BBC Monitoring. is Fragmenty wiersza Zbigniewa Herberta, Raport z oblê¿onego miasta (z: Raport z oblê¿onego miasta i inne wiersze, Instytut Literacki, Pary¿ 1983) zosta³y opublikowane za zgod¹ Katarzyny Herbert. 19 Rozmowa z RK. 20 BBC, Former Spy Explains His Silence on Martial Law to Solidarity Presidium, 5.05.1998 (za PAP), Warszawa, 04.05.1998. 21 A. Michnik, Pu³apka politycznej beatyfikacji, „Gazeta Wyborcza", maj 1998, s. 10, 11 (autor wykorzysta³ t³umaczenie, które ukaza³o siê w: B.B. Fischer, The Vilification and Vindication of Colonel Kuklinski, Studies in Intelligence, lato 2000, nr 9). 22 Protokó³ z seminarium „U.S. Intelligence and the End of the Cold War", Texas A&M University Memorial Ceremony, 20.11.1999, Biuro Prasowe CIA. 23 Rozmowa z RK. . Podziêkowania Ksi¹¿ka ta nie powsta³aby bez niezwyk³ej ¿yczliwoœci p³k. Ryszarda Kukliñskiego, który przez kilka lat opowiada³ mi o swoim ¿yciu i dzieli³ siê wspomnieniami, znosz¹c cierpliwie i z humorem moje niekoñcz¹ce siê pytania. Dziêkujê równie¿ Hance Kuk³iñskiej, która wita³a mnie, gdy przyje¿d¿a³em na te spotkania. Wk³ad pracy Petera Earnesta, emerytowanego agenta CIA, by³ równie¿ bezcenny. Od pocz¹tku zdecydowanie popar³ mój pomys³, godzinami przeszukiwa³ z mozo³em archiwa Agencji i przekaza³ mi wiele uwag na temat tamtych czasów. Teraz jest dyrektorem Miêdzynarodowego Muzeum Szpiegostwa w Waszyngtonie. Dziêkujê mu za jego pomoc