Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

Najwiêksza zaobserwowana plama s³oneczna wyst¹pi³a na po³udniowej pó³kuli S³oñca w 1947 r. Jej powierzchnia wynosi³a ok. 18 miliardów km2. Plamy s³oneczne ro- bi¹ wra¿enie ciemniejszych, poniewa¿ ich temperatura jest o ok. 1500°C ni¿sza od temperatury pozosta³ej powierzchni S³oñca. W 1957 r. zarejestrowano 263 plamy s³o- neczne, czyli najwiêksz¹ liczbê od pocz¹tku rejestracji, tj. 1755 r. ZAÆMIENIA Najwczeœniej zanotowane ? Dla œrodko- wego Wschodu zaæmienia Ksiê¿yca by³y re- jestrowane od roku 3450 p.n.e., a zaæmienia S³oñca od 4200 r. p.n.e. Najstarszy opis za- æmienia S³oñca znairhiie sie na srlinianei tah- Zorza polarna • Zdjêcie przer1$t;iwu zorzê w pobli¿u Fairbanks na Alasce USA Tê œwiet- listoœæ powoduje deszcz elektronów spada- j¹cych le S³oñca (wian s³oneczny). Zderzaj¹ siê one z atomami górnej warstwy atmosfery i to powoduje b³ysk. (Foto Jack Finch/Science Photo Library). Najd³u¿sze zaæmienie ? Maksymalny mo¿- liwy czas zaæmienia S³oñca wynosi 7 min 31 sek. Najd³u¿sze zmierzone zaæmienie nast¹- pi³o 20 czerwca 1955 r. (7 min 8 sek.) na Fi- lipinach. Zaæmienie, trwaj¹ce 7 min 29 sek. wyst¹pi nad œrodkowym Atlantykiem 16 lip- ca 2186 r. i bêdzie najd³u¿sze na przestrzeni 1469 lat. Najwiêksza i najmniejsza czêstotliwoœæ ? Najwiêksza mo¿liwa liczba zaæmieñ w roku wynosi siedem, jak zdarzy³o siê w 1935 r., gdy by³o 5 zaæmieñ S³oñca i 2 Ksiê¿yca, b¹dŸ w 1982 r., w którym by³y 4 zaæmienia S³oñca i 3 Ksiê¿yca. Najmniejsza roczna liczba zaæmieñ wynosi dwa, oba musz¹ byæ zaæmieniami S³oñca (np. 1944 i 1969 r.V KOMETY Najwczeœniej zanotowane ? Zapisy dato- wane s¹ od VII w. p.n.e. Szybkoœci szacowa- nej liczby 2 min komet wahaj¹ siê od 1125 km/h w zewnêtrznych czêœciach kosmosu do 2000000 km/h w pobli¿u S³oñca. Kolejne pojawienia siê komety Halleya obliczono od 467 r. p.n.e. Po raz pierwszy opisano j¹ w kronice norymberskiej w 684 r. n.e. Pierwsza prognoza jej powrotu zosta³a podana przez Edmunda Halleya i sprawdzi³a siê w dniu Rn-¿pan NarnH^enia 175R r 13— 14 marr.it 70 Wszechœwiat Najodleglejsze Pomierzone Cia³a Niebieskie Mo¿liwoœæ istnienia galaktyk zewnêtrznych w stosunku do naszej Drogi Mlecznej rozpatrywa³ Sir William Herschel (1738-1822). Tego rodzaju mg³a- wice pozagalaktyczne by³y pocz¹tkowo nazywane „Wszechœwiatami Wyspowymi". Sir John Herschel (1792-1871) by³ zdania ju¿ w roku 1835, ¿e niektóre z nich mog¹ byæ oddalone o ponad 250000000000 milionów mil. Pierwszych bezpoœrednich pomiarów jakiegokolwiek cia³a niebieskiego poza Uk³adem S³onecznym dokonano w roku 1838. Odleg³oœci w tabeli poni¿ej s¹ podane przy za³o¿eniu, ¿e krañce obserwowalnego Wszechœwiata znajduj¹ siê w odleg³oœci 14 miliardów lat œwietlnych. Metoda pomiaru Astronomowie Obserwatorium Rok Szacowana odleg³oœæ Obiekt w latach œwietlnych1 ok. 6 (obecnie 11,08) .......... 61 £abêdzia............. paralaksa........ F. Bessel.................... Królewiec, Niemcy ...................1838 20 (obecnie 26) ................ Wega.................... paralaksa........ F.G.W. Struve............... Dorpat (obecnie Tartu), Estonia .....1840 >ok. 200....................... wartoœæ graniczna....... paralaksa........................................................................ok. 1900 900000 (obecnie 2,15 miliona2) Galaktyka M31.......... zmienne Cefeidy E.P. Hubble (1889-1953) . Mt Wilson, Kalifornia, USA..........1924 Miliony lat Szybkoœæ œwietlnych ucieczki %c ok. 200 ................. 1,4 >2100 ............ > 15,0 4600.................. 32,6 5100.................. 36,2 5700.................. 41,0 11 200 ................ 80,1 11 400 .................81,3 11 400 ................ 81,4 11 500 ................ 82,4 11 700 ................ 83,7 12 300 ................ 87,5 12 600 ................ 90,2 12 700 ................ 90,7 12 800 ................ 91,6 12 800 ................ 91,7 12 900 ................ 92,3 12 900 ................ 92,4 13000................. 92,6 13100 ................ 93,4 Obiekt Przesuniêcie ku czerwieni Astronomowie Obserwatorium Data NGC 7619 ................................ M.L. Humason.............. Wielka NiedŸwiedzica nr 2 .................. Humason i E.P. Hubble..... Cluster 1448............ 0,403" .-....................................... 3C 295 w Wolarzu...... 0,461 ........... R. Minkowski............... OSO3C147............ 0,545 ........... M. Schmidt i T.A. Matthews QSO 3C 9............... 2,01 ............. M. Schmidt................. O.SO0106 + 01 ......... 2,11 ............. E.M. Burbridge i inni ....... QSO 1116 + 12......... 2,12............. C.R. Lynds i A.N. Stockton . M. Schmidt................. QSO Pks 0237-23 ..... 2,22............. H.C. Arp i inni .............. QSO 4C 25.05.......... 2,36............. ET. Olsen i M. Schmidt .... QSO 4C 05.34.......... 2,88............. R. Lynds i D. Wills.......... QS0 0H 471 ............ 3,40............. R.F. Carswell i P.A. Strittmatter ........... QSO 0H 172............ 3,53............. E.S. Wampler i inni ......... QSO Pks 2000-330 .... 3,78............. B.A. Peterson i inni......... QSO Pks 1208 + 1011 .. 3,80............. C. Hazard i inni............. QSO 0046-293 ........ 4,01 ............. S.J. Warren i inni........... QSO PC 0910 + 5625 .. 4,04............. M. Schmidt i inni........... QSO 0000-2620....... 4,11 ............. C. Hazard i inni............. QSO 0051 -279 ........ 4,43............. S.J. Warren i inni........... Mount Wilson, Kalifornia, USA pocz¹tek 1928 Mount Wilson, Kalifornia, USA przed 1936" Palomar, Kalifornia, USA............ 1956 Palomar, Kalifornia, USA ... czerwiec 1960 Palomar, Kalifornia, USA.........luty 19646 Palomar, Kalifornia, USA ... kwiecieñ 1965 Palomar, Kalifornia, USA ... grudzieñ 1965 Steward, Arizona, USA.......marzec 1966 Palomar, Kalifornia, USA.....marzec 1966 Palomar, Kalifornia, USA ... grudzieñ 1966 Palomar, Kalifornia, USA ... grudzieñ 19676 Kitt Peeak, Arizona, USA.....marzec 1970 Steward, Arizona, USA.......marzec 1973 Lick, Kalifornia, USA .............maj 1973 Siding Spring, NSW, Australia