Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

Działanie na spodnią część przedmiotu nazywają formacje z prefiksem pod-, np. X kleił taśmę pod kartką -» X podkleił kartkę taśmą, podpiec (placek), podgryźć (roślinę), podszyć (płaszcz futrem). 3. Działanie dookoła przedmiotu (dookolność może być niecałkowita, np. łuk) oznaczają formacje z prefiksem o(b)-, np. goście siedli dookoła stołu —> goście obsiedli stół, X płynął dookoła wyspy —> X opłynął wyspę, owoc gnił -* owoc ognił, podobnie oblizać (cukierek), obwąchać (paczkę), oblepić (ściany), obsadzić (ogród żywopłotem); por. też bluszcz rósł dookoła altany -* bluszcz obrósł altanę \\ altana obrosła bluszczem. 4. Formacje nazywające przebycie przestrzeni wskazanego przedmiotu od krańca do krańca tworzone są za pomocą prefiksu prze- od czasowników ruchu i nazywających wnikanie w przedmiot, np. przelecieć (morze), przepłynąć (rzekę), przegryźć (deskę, nitkę), przestrzelić (tarczę), przekłuć (uszy). 5. Ułożenie przedmiotów w sposób naprzemianległy oznaczają rzadkie formacje tworzone również za pomocą prefiksu prze-, np. przesypać (owoce cukrem), przełożyć (ciasto konfiturą). Zauważmy, że niektóre derywaty są wieloznaczne; por. X zalał podlogę wodą - woda zalala dolinę: drugi czasownik jest derywatem od czasownika procesualnego lać się, stąd brak kauzatora; przesypać coś z... do... - zmiana miejsca, przesypać coś czymś - lokalizacja. W parach zdań typu chwast zarosi grządkę - grządka zarośla chwastem, bluszcz obrósł altaną - altana obrosła bluszczem widać zróżnicowanie aktualnego rozczłonkowania jak w parach zdań czynnych i biernych. 2.3.8. Nazwy akcji kreatywnych, ąuasi-kreatywnych i anihilatywnych W grupie tej umieszczamy derywaty, do których formanty wnoszą znaczenie czynności o charakterze egzystencjalnym: 'spowodowanie pojawienia się lub zniknięcia przedmiotu (zdarzenia, faktu)'. 2.3.8.1. Formacje oznaczające wytworzenie przedmiotu za pomocą akcji podstawy tworzone są prefiksami wy- i u-, np. wykuć (tacę z blachy), wyciąć, wystrugać (coś z czegoś), wymyślić (coś), ulać (figurkę z wosku), ukręcić (sznur z konopi). Przy podstawach nazywających wytwarzanie dźwięków formacje z wy-oznaczają wytworzenie „przedmiotu" akustycznego, np. wybąknąć, wyjęczeć, wyszeptać, wymówić (coś), wygwizdać, wygrać (melodię). Formanty konotują we wszystkich powyższych derywatach nazwę rezultatu czynności w acc. (dopełnienie bliższe), a przy nazwach działań konkretnych także nazwę substancji w formie z + gen. (dopełnienie dalsze). 2.3.8.2. Formacje oznaczające wytworzenie przedmiotu przez kopiowanie za pomocą akcji podstawy tworzone są prefiksem od-, np. odpisać (wypracowanie z czegoś || od kogoś) i z większą kondensacją treści odlać (posąg), odcisnąć (pieczęć). Formant konotuje nazwę rezultatu kopiowania w acc. (dopełnienie bliższe) m i fakultatywnie nazwę przedmiotu - wzoru w formie z + gen. || od + gen. (osobowy). 2.3.8.3. Formant wy- dodawany do czasowników o znaczeniu działań niewytwórczych tworzy formacje oznaczające uzyskanie przedmiotu (także abstrakcyjnego) za pomocą akcji podstawy, np. wypłakać zapomogę 'zdobyć zapomogę płaczem || dzięki płaczowi', podobnie wybiegać, wychodzić, wyprosić, wygrać (coś u || od kogoś). Formant konotuje nazwę rezultatu w acc. (dopełnienie bliższe, stąd podstawowe czasowniki nieprzechodnie stają się przechodnie) i nazwę źródła uzyskanego przedmiotu w formie M || od + gen. (dopełnienie dalsze). 2.3.8.4. Formacje oznaczające osiągnięcie celu, mimo pewnych trudności, za pomocą akcji podstawy tworzone są dwojako. W większości formacji na formant składa się prefiks do- i postfiks się, np. doczekać się (kogoś), dodzwonić się (do kogoś), domyślić się (czegoś). Rzadziej znaczenie to wnosi sam przedrostek do-, np. domyć (ręce), doprać (bieliznę), dogonić (kolegę). Oba warianty konotują obligatoryjnie wyrażenie nazywające cel - skrótowo przedmiot związany z celem w formie acc., gen. || do + gen. (por. Buttler 1967) lub w sposób bardziej rozbudowany, np. przez opis sytuacji (w formie zdania); por. domyć ręce - osiągnąć cel (= czystość rąk) usilnie je myjąc, dodzwonić się do Janka - osiągnąć cel (= telefonicznie skontaktować się z Jankiem) wielokrotnie dzwoniąc 'telefonując' do niego. Formant tu użyty nawiązuje do znaczenia czasowo- i przestrzenno-ter-minatywnego przedrostka do- (por. wyżej, s. 548, 556). 2.3.8.5. Formant wy- dodawany do czasowników o znaczeniu czynności apercepcyjnych tworzy formacje oznaczające znalezienie przedmiotu wśród innych za pomocą akcji podstawy, np. wyczytać (coś z listu), wymacać (coś w sianie), wypatrzyć, wyszukać (kogoś w tłumie). Formant konotuje nazwę obiektu akcji, który pojawia się przy derywacie obligatoryjnie w acc. jako dopełnienie bliższe, oraz nazwę zbioru przedmiotów w formie wyrażenia w + loc. || z + gen. || wśród + gen. 2.3.8.6. Formant wy- dodawany do czasowników o znaczeniu działania implikującego INSTR (narzędzie lub materię pomocniczą) tworzy formacje oznaczające zużycie przedmiotu wskutek akcji podstawy, np. pisać coś ołówkiem : wypisać ołówek, podobnie wyjeździć (benzynę), wypaść (trawę na łące lub skrótowo łąkę), wypłakać (łzy), wyszyć (nici). Znaczenie formantu 'zużyć' narzuca derywatom konotację nazwy zużywanego obiektu, który przy czasowniku podstawowym pełni rolę instrumentu; pojawia się ona obligatoryjnie przy derywacie w acc. jako dopełnienie bliższe. 2.3.8.7. Semantycznie bliskie grupie poprzedniej są formacje oznaczające utratę przedmiotu (lub możliwości z nim związanych) wskutek akcji podstawy. Tworzy je formant prze-, np. przejeździć pieniądze 'stracić pieniądze wskutek jeżdżenia', podobnie przejeść, przepić, przegrać (majątek), przegapić 559 (okazję) i z większą kondensacją przespać (stację), l tu znaczenie formantu konotuje nazwę utraconego przedmiotu w acc. - obligatoryjnego dopełnienia bliższego. 2.3.8.8. Formacje nazywające usunięcie przedmiotu lub stanu (zwykle niepożądanego) za pomocą akcji podstawy tworzone są prefiksem za-, np. zagadać zmieszanie dowcipem 'usunąć (pokryć) zmieszanie gadając dowcip', podobnie zapić (zmartwienie winem), zajeść (gorycz cukierkiem), zaprać (plamę na koszuli, por. wyprać koszulę). Formacje te są rzadkie, niektóre nawiązują do znaczenia przestrzennego prefiksu za- 'pokryć, zakryć coś czymś' (por. s. 557). Konotują one nazwę usuwanego przedmiotu lub stanu w acc