Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

Dopełnieniem takiej skróconej diagnozy są twierdzenia mówiące, "jak może być". Pozwolą one nie tylko wyjść poza nieraz "zaczarowany" krąg trudnej do zaakceptowania rzeczywistości, ale także poznać realne, kreatywne możliwości. 1.4.2. Twierdzenia modelu-wzorca Trafna diagnoza stanu rzeczywistego i możliwego staje się przede wszystkim podstawą do rozwinięcia systemu twierdzeń określających koncepcję i model-wzorzec domu dziecka jako całości, a także podstawowe dziedziny jego działalności. Ich niezbędność w metodyce nie ulega wątpliwości. Przyjęta koncepcja i model tej placówki przesądzają bowiem w zasadniczej mierze o wypełniających ją treściach życia i działalności, o jej formach i metodach działania oraz założonych funkcjach, a także o spójności, komplementarności i pełni elementów strukturalnych. Twierdzenia określające model układu czynnościowego powinny mieć - w granicach jego swoistości - odpowiednio uogólniony charakter i dostarczać jednoznacznych odpowiedzi na pytania dotyczące przede wszystkim: - ogólnego charakteru tych placówek i ich miejsca w systemie opieki nad dziećmi, - urzeczywistnianych tam podstawowych pośrednich i właściwych wartości, - rozmiarów tych placówek i ich umiejscowienia stosownie do zapotrzebowania na tę formę opieki, - materialnych podstaw ich funkcjonowania, - rzeczywistego modelu podopiecznego-wychowanka, - postulatywnego modelu kierownika placówki, stylu kierowania, - organizacji pracy zespołu wychowawców, adekwatnej do wymagań opieki, 12 Por. S. Ziemski, Problemy dobrej diagnozy. Warszawa 1973, s. 63-71. 26 Zdzisław Dąbrowski - struktury organizacyjnej zespołu wychowanków, - podstawowych treści życia i działalności w placówce, - pozycji domu dziecka w lokalnym środowisku. Jak widać, twierdzenia w tym zakresie mają w strukturze metodyki fundamentalne znaczenie i muszą opierać się na możliwie pewnych podstawach. Należą do nich głównie: wiedza z zakresu psychologii, pedagogiki opiekuńczej i teorii wychowania oraz zgromadzone dotychczas doświadczenia z zakresu opieki nad dzieckiem, oparte na właściwej i niewłaściwej praktyce. Tego rodzaju twierdzenia są względnie wyczerpująco przedstawione dalej w rozdziale 3 pt. Wyznaczniki, założenia i elementy modelu-wzorca domu dziecka. 1.4.3. Twierdzenia funkcji Do następnej doniosłej grupy twierdzeń - ściśle związanych z poprzednimi i stanowiących w istocie podstawę do ich formułowania - należy zaliczyć takie, które wyrażają funkcje opiekuńczo-wychowawcze, jakie może realnie i powinien spełniać dom dziecka. Inaczej mówiąc, chodzi tu o ustalenia wszelkich możliwych i pożądanych ze względu na dobro podopiecznych skutków w zakresie zaspokajania ich potrzeb ponadpodmiotowych, osiągania celów wychowawczych. Donios- | łość tych twierdzeń polega nie tylko na tym, że stają się one zwrotnie wyznacznikami modelu, ale też na tym, że stawiając diagnozę skutków realnych, wskazuje się równocześnie na te spośród nich, które można uznać za wartości postulowane, a tym samym - obiektywne, w pewnym zakresie specyficzne cele opieki i wychowania w domu dziecka. Placówka ta, jako substytut pozostającej w granicach normy opieki rodzinnej, spełnia dwojakiego rodzaju funkcje opiekuńczo-wychowawcze: i - niespecyficzne, to jest właściwe i wspólne wszystkim układom opiekuń-czo-wychowawczym, a zwłaszcza takim, które moglibyśmy uznać za normalne, a więc takie, jak: rodzina, przedszkole, internat szkolny itp., a których funkcje sprowadzają się do zaspokajania powszechnych potrzeb dzieci (poziom inwarian-cyjny formy opieki); - specyficzne, właściwe tylko dla tej formy opieki, wynikające z ujemnych egzogennych dewiacji, tkwiących zwłaszcza w sytuacji rodzinnej podopiecznych, implikujących szczególne potrzeby ponadpodmiotowe, których zaspokajanie spełnia funkcje: kompensacyjną, rewalidacyjną, rewaloryzacyjną, leczniczą, resocjalizacyjną, readaptacyjną, adaptacyjną, reorientacyjną (poziom funkcji i treści spe- ; cyficznych form opieki). Podstawą do formułowania systemu twierdzeń w tym zakresie, obok wiedzy , ogólnej, jest wiedza specjalistyczna i doświadczenie dotyczące głównie: j - funkcji opiekuńczych i socjalizacyjnych rodziny jako naturalnego, niefor- { malnego układu opiekuńczego, l Ogólna charakterystyka metodyki opieki i wychowania w domu dziecka 27 - sytuacji życiowej i potrzeb ponadpodmiotowych dzieci pozbawionych normalnej opieki rodzinnej (sieroctwo naturalne, patologiczne, półsieroctwo, niewydolność opiekuńcza), - możliwości i ograniczeń opiekuńczych i socjalizacyjnych domów dziecka jako substytutów opieki rodzinnej