Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

Ten w złotogłowiu paraduje w świecie, Ów nie ma nawet koszuli na grzbiecie; Jednym nie wolno zgrzeszyć nawet w myśli, Innym grzech każdy odpuści się przecie... (przekład Witolda Dąbrowskiego) Humanista i myśliciel Konstantyn z Erzynku, czyli Erznkaci (1250—1340?), pierwszy wprowadził do poezji na miejsce języka grabar tak zwany język średnioarmeński, którym mówili jego współcześni. Był autorem znakomitego poematu Wiosna. Konstantyn z Erzynku i inni poeci jego czasu coraz bardziej dbają o muzyczną dźwięczność układanych wierszy. 296 U1UU4UH) W roku 1260, uczeń klasztoru Świętego Minasa, tłumaczył na ormiański dzieła autorów rzymskich, wśród nich Summę teologiczną świętego Tomasza z Akwinu. Jest autorem pracy O ruchu ciał niebieskich. Spod jego pióra wyszły zarówno natchnione hymny religijne, jak i czterowiersze mające charakter filozoficznych paraboli: Do koła przyrównajmy świat: fortuna pcha i w dół, i wzwyż, Upada, kto się w górę piął, i znowu go wynosi krąg. Na równi cieśla ciosać zwykł kołyskę i cmentarny krzyż. Nadejdzie ten, odejdzie ów — on nigdy nie ma pustych rąk. (przekład Jerzego Litwiniuka) Arakel z Bageszu, czyli Bageszeci, prawdopodobnie żył w XIV—XV wieku. Pisał zarówno w języku grabar, jak też we wchodzącym coraz szerzej w użycie języku średnioarmeńskim. Był autorem poematów: Pieśń o róży i słowiku, Historia Owasapa, Zdobycie Konstantynopola przez Turków i innych utworów, w których widać wyraźne wpływy poezji Wschodu — obrazowanie, metafory, kwiecistość stylu. 297 -Cfl ' znaiezc można u Grzegorza z AhtamarU, który urodził się pod koniec XV wieku. Był on opatem w klasztorze Ahtamar na wyspie na jeziorze Wan. Pozostawił piękne utwory o charakterze na wskroś świeckim, wśród nich miłosne strofy Pieśni o upragnionej: Dokoła sady stoją w kwiecie, Nieśmiertelności woń w powietrzu, Tęskniący, upragnioną wołam: „Świętu jmyż z ogrodami społem!" Wina i mleka piersi twoje Są pełne jak cudowne zdroje. Twe wargi — niczym plastry miodu. Na widok ich nie kryję głodu. 0 słodkogłosa, różolica, Jakaż upojna tajemnica W twym miłowaniu! Uczyń łaskę, Oświeć me ścieżki słońca blaskiem. Drzewa w owocach, rajskie płody, Winorośl bujna, winna słodycz... 1 mnie odurza czas wesela, I ciasna mi samotna cela... (przekład Wiktora Woroszylskiego) Podobne poezje można znaleźć w twórczości Owannesa z Tulkuranu. Ten patriarcha Cylicji 298 jego Pieśń miłości: "* Widziałem cię — olśniewająca, Urodą zaćmiewałaś słońca; Z promieni wiosny — twoje szaty, A lica — ogród, kędy kwiaty Do Edenu snują aromaty. Twe oczy — to głębokie morze, Jagody — pałające zorze, Twe brwi — obłoki o wieczorze Twe zęby — perły w wód przestworze. Przez ciebie święci braciszkowie Stają jak wryci, zamęt w głowie, I zimne ich przenika mrowie, Pacierz urywa się w połowie. Jak z tobą wygrać mam zmaganie? Gwiazdy skazujesz na wygnanie, W kamieniu budzisz pożądanie, Z epoki wydobywasz łkanie... Szalony Owannesie, wzruszeń Cudownych jeńcze, skromnych kuszeń, Niebo cię skaże na katusze: Czerw zeżre ciało, diabeł — duszę! (przekład Wiktora Woroszylskiego) Poezja ormiańska wśród twórców, których nazwiska ocalały od zapomnienia, posiada również wielu śpiewaków bezimiennych. Najciekawsze 299 X m pieśni lirycżHe pisane "w dialekcie ludowym. Jest w nich bunt przeciwko kanonom, jakimi usiłuje poezję okiełznać nurt surowej liryki religijnej. Jeden z bezimiennych pieśniarzy powiada z nutą buntowniczej przechwałki: Nie dla modlitw jam się narodził, Na kościelnych ławach nie siadam, Spotkam mnicha — schodzę mu z drogi, Spotkam dziewkę — idę jej śladem. I nie szukam zbawienia ni zgody U jej piersi niepokalanych. Ołtarz mój jest przy jej kolanach, Na jej łonie złożyłem śluby. (przekład Andrzeja Mandaliana) Trudno oprzeć się urokowi pieśni miłosnej innego nieznanego z nazwiska autora: — Ileż razy mam to powtarzać Suknię dla mej ukochanej uszyjcie, Ze słonecznych ją promieni uszyjcie, A poświatą księżycową podbijcie, Zamiast wełny weźcie chmurę skłębioną, Szyjcie nicią z morskiej wody przędzioną, Niech guziki ma ze srebra gwiezdnego, A rąbek z serca mojego. (przekład Witolda Dąbrowskiego) 300 iruuaaurow-piesniarzy żyjących w XVI wieku — Naapetowi Kuczakowi. Późniejsi badacze stwierdzili, że powstały one raczej w okresie kilku stuleci za sprawą różnych autorów. Katolikos Grzegorz z Ahtamaru, tworząc strofy pełne uwielbienia do Marii Panny, stosuje kwiecisty styl, znamionujący wyraźne wpływy perskie. Twórca ten oprócz poezji uprawiał również sztukę malowania miniatur. W średniowieczu utrzymuje się na wysokim poziomie ormiańska literatura historyczna