Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

- obci¹¿enie statyczne "niefizjologiczny tryb ¿ycia" - tj. praca stoj¹ca, ma³a aktywnoœæ ruchowa. Do czynników potêguj¹cych objawy choroby ¿ylakowej nale¿¹: - wzmo¿one ciœnienie œródbrzuszne, - porody, - przebyte choroby ¿y³, - przetoki têtniczo-¿ylne, - alkoholizm, - oty³oœæ, - przyjmowanie estrogenów (œr. antykoncepcyjne). W³aœciwoœci konstytucjonalne przejawiaj¹ siê w atonii niektórych tkanek, zw³aszcza w³ókien sprê¿ystych (elastopatia), czego wyrazem mog¹ byæ: ¿ylaki koñczyn dolnych, odbytu, powrózka nasiennego oraz p³askostopie, przepukliny, opuszczenie trzewi. Najczêœciej jednak ¿ylakom koñczyn dolnych towarzysz¹ ¿ylaki odbytu i p³askie stopy. Postawa stoj¹ca cz³owiekajest bardzo wa¿nym czynnikiem usposabiaj¹cym do powstania ¿ylaków. Szczególnie predysponowane s¹ osoby pracuj¹ce w pozycji stoj¹cej, a tak¿e wykonuj¹ce krótkotrwa³e wysi³ki fizyczne, kiedy to ciœnienie t³oczni brzusznej jest przenoszone do ¿y³ biodrowych. W pocz¹tkowym okresie ¿ylaki pierwotne nie powoduj¹ ¿adnych dolegliwoœci, a chorzy zg³aszaj¹ siê do lekarza jedynie ze wzglêdów kosmetycznych. Pierwszym objawem jest zwykle uczucie ciê¿aru, zmêczenia, rozpierania i ciê¿koœci, pojawiaj¹ce siê po d³ugotrwa³ym staniu i siedzeniu, potem pojawiaj¹ siê bóle, kurcze miêœni a w koñcu obrzêki - zw³aszcza w obrêbie stopy i okolicy kostek, z biegiem czasu nie ustêpuj¹ce po nocnym odpoczynku. Objawy powy¿sze s¹ wyraŸniej zaznaczone w ¿ylakach wtórnych, przswa¿nie towarzysz¹ im zmiany troficzne, znaczne obrzêki i owrzodzenia w okolicy kostek. Badanie przedmiotowe Ma ono na celu stwierdzenie rodzaju ¿ylaków, ich umiejscowienia i rozmiarów, wydolnoœci pni ¿ylnych powierzchownych, wydolnoœci ¿y³ przeszywaj¹cych oraz dro¿noœci i wydolnoœci uk³adu ¿y³ g³êbokich. Ponadto nale¿y sprawdziæ czy istniej¹ stany zapalne skóry, zmiany barwnikowe, wypryski, owrzodzenia. Zawsze obowi¹zuje badanie têtna na obwodzie. Ogl¹daj¹c koñczynê chorego (w postawie stoj¹csj) widzimy liczne wê¿owate sznury i sploty ¿ylne, czêsto z balonowatymi uwypukleniami. S¹ one miêkkie, niebolesne a stopieñ ich wype³nienia zale¿y od u³o¿enia koñczyny. W miejscach przejœcia przez powiêŸ niewydolnej ¿y³y przeszywaj¹cej powstaje kuliste rozdêcie ¿ylne. Naciskaj¹c je palcem mo¿emy wyczuæ ubytek w powiêzi. Do sprawdzenia dro¿noœci ¿y³ g³êbokich, wydolnoœci ¿y³ powierzchownych oraz ¿y³ przeszywaj¹cych koñczyn dolnych s³u¿y szereg prób mo¿liwych do wykonania w ka¿dych warunkach. Nale¿¹ do nich: - próba Szwartza, - próba Trendelenburga, - próba Perthesa, - próba opaskowa, - próba Pratta. Próba Szwartza: s³u¿y do sprawdzenia wydolnoœci zastawek ¿y³y odpiszczelowej. Opukuj¹c palcami jednej rêki ¿y³ê odpiszczelow¹ goleni, wywo³ujemy falê krwi, któr¹ wyczuwamy w ¿yle odpiszczelowej na udzie palcami drugiej rêki. W ¿yle, w której zastawki s¹ wydolne, drganie nie jest przenoszone. Próba Trendelenburga. Chory unosi koñczynê doln¹ do góry, co powoduje opró¿nienie ¿ylaków i ¿y³ powierzchownych. Gumowym drenem zaciskamy okolicê ujœcia ¿y³y odpiszczelowej i polecamy choremu wstaæ. Zdejmujemy zacisk i obserwujemy kierunek wype³niania siê ¿y³ powierzchownych. Natychmiastowe wype³nienie siê ¿y³ powierzchownych z góry na dó³ œwiadczy o niewydolnoœci zastawek ¿y³y odpiszczelowej (ryc. 12a). Badanie powtarzamy, z tym, ¿e w pozycji stoj¹cej nie zdejmujemy zacisku. Szybkie wype³nienie siê ¿y³ powierzchownych i ¿ylaków (do 35 sek.) œwiadczy o niewydolnoœci ¿y³ ³¹cz¹cych (próba dodatnia), je¿eli zaœ wype³niaj¹ siê po up³ywie 35 sek., ¿y³y przeszywaj¹ce s¹ wydolne (próba ujemna) (ryc. 12b). Próba Perthesa ma na celu wykazanie dro¿noœci ¿y³ g³êbokich. Choremu uciskamy udo opask¹ gumow¹ zamykaj¹c œwiat³o ¿y³y odpiszczelowej i polecamy wykonywaæ szybkie ruchy zginania i prostowania koñczyny w stawie kolanowym. Jeœli ¿y³y g³êbokie s¹ dro¿ne a przeszywaj¹ce wydolne, ¿ylaki opró¿niaj¹ siê. W razie niewydolnoœci wype³niaj¹ siê jeszcze bardziej a koñczyna staje siê sina i obrzmiewa. Próba opaskowa. Polega na za³o¿eniu trzech drenów gumowych na uniesion¹ koñczynê. Jeden zak³adamy w górnej czêœci uda, drugi nad kolanem, trzeci pod kolanem. Nastêpnie polecamy badanemu opuœciæ koñczynê do pionu. Wype³nienie siê ¿ylaków ponad pierwszym drenem œwiadczy o niewydolnoœci ujœcia ¿y³y odpiszczelowej. Wczesne (przed up³ywem 35 sek.) wype³nienie siê ¿ylaków miêdzy poszczególnymi drenami dowodzi niewydolnoœci ¿y³ przeszywaj¹cych w odcinkach miêdzy nimi. Wype³nienie siê ¿ylaków poni¿ej dolnego drenu przemawia za niewydolnoœci¹ ¿y³ przeszywaj¹cych goleni. Próba Pratta. S³u¿y do umiejscowienia niewydolnych ¿y³ przeszywaj¹cych. Na koñczynê od palców do pachwiny zak³adamy opaskê elastyczn¹, a tu¿ poni¿ej wiêzad³a dren gumowy. Potem powoli odwijamy opaskê od góry ku do³owi. Pojawienie siê ¿ylaka wskazuje na umiejscowienie niewydolnej ¿y³y przeszywaj¹cej. Badanie ¿y³y odpiszcze³owej. a} przep³yw dosercowy w czasie wydechu i podczas ucisku ³ydki (ortograd) b) przep³yw wsteczny, wystêpuj¹cy przy g³êbokim wdechu i przy próbie Valsavy, kiedy ¿y³a odpiszczelowa jest niedro¿na Badanie niewydolnoœci ¿y³ przeszywaj¹cych Najwa¿niejsze w rozpoznaniu jest stwierdzenie przep³ywu wstecznego podczas ucisku ³ydki przy wy³¹czeniu naczyñ powierzchownych. Poprzez za³o¿enie mankietu uciskaj¹cego ¿y³y powierzchowne otrzymujemy przep³yw wsteczny przy ucisku ³ydki w czêœci proksymalnej lub staniu na palcaeh. Po ukoñczeniu ucisku kierunek przep³ywu krwi powraca. ¯ylakowatoœæ wtórna jest uwarunkowana najczêœciej patologicznymi zmianami w ¿y³ach g³êbokich w przebiegu: l. zespo³u pozakrzepowego. ¯ylaki w zespole pozakrzepowym s¹ zazwyczaj ma³e, ale rozsiane na ca³ym podudziu, przewa¿nie z towarzysz¹cym obrzêkiem, wypryskiem i owrzodzeniem; 2. utrudnienia odp³ywu krwi wskutek kompresji ¿y³y udowej (guz nowo tworowy, wêz³y ch³onne, blizny; 3. wrodzonych defektów zastawek (brak lub njedorozwój); 4. ucisku lewej ¿y³y biodrowej przez lew¹ têtñicê biodrow¹ w miejscu ich skrzy¿owania; 5. niewydolnoœci pompy miêœniowej ³ydki wywo³anej zanikiem miêœni w przebiegu chorób neurologicznych, zespo³ów pourazowych, schorzeñ reumatycznych; 6. podwy¿szenia ciœnienia w uk³adzie ¿y³ powierzchownych wskutek przetok têtniczo-¿ylnych (wrodzonych mnogich lub pourazowych pojedynczych). Leczenie ¯ylaki mo¿na leczyæ operacyjnie lub zachówawczo. Wybór metody zale¿y od rozleg³oœci ¿ylaków, przyczyny ich wywo³uj¹cej, wieku, stanu zdrowia i zawodu chorego. Zachowawczo leczymy, gdy chory nie wyra¿a zgody na zabieg lub, gdy istniej¹ przeciwwskazania do leczenia chirurgicznego. Leczenie zachowawcze ma za zadanie obni¿enie ciœnienia w ¿y³ach powierzchownych i niedopuszczanie do zalegania krwi w koñczynie. Leczenie zachowawcze obejmuje: - leczenie uciskowe: wskazane w ka¿dej postaci choroby ¿ylakowej, bez wspó³istniej¹cego niedokrwienia koñczyn