Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

Trafny i precyzyjnie zaprogramowany model prowadzi do wniosków umożliwiających formułowanie jednoznacznych przewidywań odnośnie do interesujących procesów. Słaby model teoretyczny dostarcza danych mało wiarygodnych, o niewielkiej wartości predyktywnej. 364 Metody symulacyjne znajdują zastosowanie w badaniach różnych problemów. Na przykład Cherryholmes i Shapiro (wg Browning, 1973) analizowali decyzje legislacyjne podejmowane w sytuacji mnogości możliwych do wyboru wariantów rozwiązań. Przewidywali, iż sposób głosowania parlamentarzystów (zmienna zależna) zależy od kilku czynników (zmienne niezależne): dążenia parlamentarzysty do powtórnego otrzymania mandatu (a więc chęci zyskania aprobaty u swych wyborców), rodzaju grupy, której są reprezentantami w parlamencie (tym samym specyficznego dla danej grupy typu interesów), możliwości upu-blicznienia wyników głosowania (zwłaszcza dostępu do nich instytucji i grup, z którymi parlamentarzysta jest związany), przynależności partyjnej, sojuszy partyjnych, możliwości prowadzenia dyskusji z innymi członkami parlamentu. Każda z wymienionych zmiennych charakteryzowana była przez kilka wartości. Opracowano rozmaite warianty powiązań między zmiennymi, przewidując na podstawie obliczeń matematycznych kierunki zależności. Komputerowa symulacja tych zależności w blisko 80% potwierdziła słuszność sformułowanego modelu teoretycznego. Sposób głosowania parlamentarzystów okazał się rezultatem interakcji szeroko pojmowanych celów reelekcji i niektórych spośród branych pod uwagę cech charakteryzujących środowisko parlamentarzysty. W innych badaniach Pool, Abelson i Popkin (wg Browning, 1973) za pomocą metody symulacji komputerowej przewidzieli sposób głosowania w wyborach prezydenckich elektoratów o zróżnicowanych charakterystykach so-cjoekonomicznych. W swoim modelu teoretycznym wyodrębnili 480 podgrup, reprezentujących ludzi o zróżnicowanych cechach socjoekonomicznych. Na podstawie danych informujących o tym, w jakim stopniu dana grupa jest reprezentowana w populacji Amerykanów każdego stanu, przewidywali możliwy rozkład głosów w wyborach. Porównanie otrzymanych przez autorów wyników obliczeń matematycznych i rzeczywistego rezultatu wyborów wykazało uzyskanie zgodności przewidywań w blisko 80%. Symulacji komputerowych, pomimo ich wartości teoretycznej, nie wykonuje się wiele. Trudność zastosowania tej procedury wiąże się przede wszystkim z wymogiem wysokich wszechstronnych kwalifikacji badacza, obejmujących zarówno specjalistyczne wykształcenie psychologiczne, jak i informatyczne oraz matematyczne. Nie zawsze także w realnych sytuacjach można sprawdzić trafność zewnętrzną psychologicznego modelu teoretycznego weryfikowanego w procedurach symulacji. Podsumowanie i komentarz Psycholodzy polityczni w pracy empirycznej wykorzystują podejścia, procedury, metody i techniki badawcze stosowane także przez psychologów o innych specjalnościach. Badania mogą być prowadzone w ramach podejścia idiograficznego, ukierunkowanego na analizę pojedynczego i niepowtarzalnego zjawiska, lub podejścia nomotetycznego. Charakteryzuje się ono dążeniem do wykrycia uniwersalnych dla populacji reguł rządzących danym zja- 365 wiskiem na podstawie badania grupy osób (w różnym stopniu) reprezentatywnej dla tej populacji. Gdy badacz jest zainteresowany diagnozą jakiegoś stanu rzeczy w określonym czasie, przeprowadza badania poprzeczne. Jeśli zaś pragnie prześledzić zachodzące zmiany danego zjawiska, podejmuje badania podłużne. Oba typy badań prowadzić można zarówno w ramach podejścia idiograficznego, jak i nomotetycznego. Podejścia idiograficzne oraz nomotetyczne oparte są na specyficznych procedurach gromadzenia danych. Podejście idiograficzne utożsamiane jest głównie ze studium przypadku. Swoiste dla podejścia nomotetycznego procedury to: lustracja (prowadząca do opisu cech jakiegoś zjawiska), badania korelacyjne (ich efektem jest opis związków między zjawiskami) i badania eksperymentalne (zmierzające do ustalenia zależności przyczynowo-skut-kowych między zjawiskami). Stosowane w celu pomiaru zjawisk metody (obserwacja, sondaż, testy) i techniki badawcze (uszczegółowienie metod) mają charakter nieswoisty; wszystkie mogą być stosowane w ramach wszystkich procedur badawczych. Trzeba podkreślić, iż żadna z przedstawionych procedur i metod badawczych nie jest lepsza od innych. Każda ma swoje zalety oraz ograniczenia. Decydując się na wybór którejś z nich, badacz kieruje się rodzajem pytań i hipotez, jakie stawia. Jeśli prowadzi badania eksploracyjne, to aby dokonać wyłącznie opisu zjawiska, sięga po procedurę lustracji. Gdy zaś interesują go związki między zmiennymi, wówczas w zależności od rodzaju przewidywań i badanych zjawisk, odwoływać się może do studium przypadku, procedury korelacyjnej lub eksperymentalnej. Wybór procedury i metod badawczych wynika również z przyjętego przez badacza stanowiska teoriopoznawczego. Na przykład teoria psychoanalityczna narzuca posługiwanie się studium przypadku oraz introspekcyjnymi metodami i technikami badawczymi, podczas gdy budowane na odmiennych założeniach ontologicznych teorie behawioralne wymagają stosowania procedur eksperymentalnych i narzędzi pomiarowych opartych na obserwacji (Paszkiewicz, 1983; zob. też szczegółowo: Jakubowska, 1993). Bibliografia Adorno T.W., Frenkel-Brunswik E., Levinson F.D., Sanford R.N. (1950), The authoritarian perso-nality, New York: Harper and Brothers. Aronson E., Wilson T.D., Akert R.M. (1997), Psychologia społeczna. Serce i umysł, Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo. Birt R