Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

1815–18 by³ zastêpc¹ profesora historii powszechnej w Wilnie, nastêpnie wyk³adowc¹ bibliografii oraz adiunktem w bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego. Po uzyskaniu doktoratu na Uniwersytecie Jagielloñskim zosta³ cz³onkiem Towarzystwa Przyjació³ Nauk w Warszawie. W drodze konkursu otrzyma³ w 1821 r. katedrê historii powszechnej w Wilnie. Pozbawiony jej w zwi¹zku z procesem filaretów, powróci³ do Warszawy. Poza prac¹ naukow¹ utrzymywa³ kontakty z konspiruj¹cymi organizacjami m³odzie¿y akademickiej. W 1828 r. zosta³ pos³em na sejm, zajmuj¹c w nim stanowisko opozycyjne. W powstaniu listopadowym cz³onek Rz¹du Narodowego, a równoczeœnie prezes klubu Towarzystwa Patriotycznego. Do tego czasu og³osi³ ponad sto piêædziesi¹t prac naukowych z dziedziny historii, geografii historycznej, numizmatyki i in. Po upadku powstania znalaz³ siê 29 paŸdziernika 1831 w Pary¿u. 15 grudnia zosta³ wybrany przez Ogó³ paryski (tj. Zgromadzenie Ogólne emigrantów polskich zebranych w Pary¿u) na prezesa Komitetu Narodowego Polskiego Sta³ego. W koñcu 1832 r. w³adze francuskie pod zarzutem politycznym wydali³y go z Pary¿a. Zamieszka³ w podparyskiej siedzibie genera³a Lafayetta i wspó³organizowa³ tajny zwi¹zek wêglarski Zemsta Ludu, który przygotowywa³ wyprawê Józefa Zaliwskiego. Zwolennik partyzantki w kraju. W 1833 wydalony z Francji, osiad³ na sta³e w Brukseli i poœwiêci³ siê pracy naukowej i publicystycznej. Nadal bra³ udzia³ w ¿yciu politycznym emigracji, d¹¿¹c do jej zespolenia wokó³ programu dzia³añ niepodleg³oœciowych. Popiera³ Stowarzyszenie Ludu Polskiego, w l. 1834–36 by³ cz³onkiem organizacji M³oda Polska. Popar³ wyprawê Szymona Konarskiego. W 1837 wspó³tworzy³ Zjednoczenie Emigracji Polskiej i by³ cz³onkiem naczelnych w³adz tej organizacji. W 1847 nale¿a³ do Miêdzynarodowego Towarzystwa Demokratycznego. W l. 1851–53 cz³onek Polskiego Towarzystwa Historyczno–Literackiego w Pary¿u. Swymi wyk³adami, pracami historycznymi i publicystycznymi przyczyni³ siê do intelektualnego rozwoju wielu polskich pisarzy romantycznych (m.in. A. Mickiewicza). Jego studia i monografie, pisane równie¿ po francusku, by³y przek³adane na obce jêzyki i przynios³y mu uznanie w europejskim œrodowisku naukowym. 176 KONRAD MALHTE–BRUN (1775–1826) – geograf duñsko–francuski. Wraz z Mentelle wyda³ w Pary¿u Géographie mathematique, phisique et politique de toutes les parties du monde (1803–07, 16 tomów in folio). Od 1806 wspó³pracownik „Journal des Débats”, wydawca „Annales des voyages de la géographie et de l'histoire” (1808–14), od 1818 „Nouvelles annales des voyages”. Jego g³ówne dzie³o: Précis de la géographie universelle (1810–29, 8 tomów). 177 Comte, Storch, Dunoyer, Arnoud, Peuchet – nazwiska autorów prac z dziedziny prawa i ekonomii: CHARLES–FRANÇOIS–LUIS COMTE (1782–1837) – francuski adwokat, polityk, publicysta. Wspó³pracowa³ z ekonomist¹ Ch. Dunoyer (zob. ni¿ej), z którym za³o¿y³ pismo „Le Censeur”. Autor m.in. Traité des legislation ou expositio des lois gens (1827). HEINRICH STORCH (1766–1835) – pochodzenia niemieckiego ekonomista rosyjski, wyk³adowca statystyki, radca stanu rz¹du rosyjskiego, Cz³onek Cesarskiej Akademii Nauk w Petersburgu. Autor pracy w przek³adzie francuskim pt. Cours d'économie politique, ou Expositions des principes qui déterminant la prospérité des nations (1815). Praca ta zosta³a wydana ponownie w krytycznym opracowaniu Jean–Baptiste Saya w 1823 r. CHARLES–BARTHELEMY DUNOYER (1786–1862) – francuski ekonomista, wspó³za³o¿yciel pisma „Le Censeur” w 1814 r., po rewolucji lipcowej 1830 m¹¿ stanu i administrator Biblioteki Królewskiej w Pary¿u. Wyda³ m.in. pracê L'industrie et la morale considérées rapports avec la société (1825), która ukaza³a siê ponownie pod zmienionym tytu³em: Nouveau traité d'économie sociale (1830). AMBROISE–MARIE ARNOULD (1750–1812) – autor Histoire générale des finances de la France... (1806). JACOB POEUCHET (1760–1830) – adwokat, profesor prawa morskiego i handlowego, autor prac z dziedziny statystyki, a zw³aszcza s³owników, jak Dictionnaire universal de la Géographie... (1799–1800), Vocabulaire des termes de commerce, banque, manufactures, navigation marchande, finance mercantile et statistique (1801). 178 CARL (Charles) MARIE–DÉSIRÉ–HIPPOLYTE MARGERIN – saintsimonista I stopnia w 1831 r., cz³onek kolegium, emisariusz saintsimonizmu w Belgii. Razem z B. Jañskim nawróci³ siê na wiarê katolick¹. Redaktor w „L'Université Catholique”. 179 MARIE–JÉROME–HENRI FOURNEL – in¿ynier, cz³onek kolegium saintsimonistów (Ojciec), wspó³redaktor Wyk³adu doktryny Saint–Simona, autor opracowania Bibliographie saintsimonienne (1833). By³ dyrektorem „grupy robotników”, tj. proletariuszy stanowi¹cych odrêbny zespó³ w saintsimonistycznej organizacji. 180 AUGUSTIN THIÉRRY (1795–1866) – historyk, pisarz. W m³odym wieku by³ sekretarzem Saint–Simona