Niepewność bywa czasem gorsza niż brak uzbrojonej straży.

71 Przede wszystkim samo rozróżnienie między wartością skalową a wagą informacji nie zawsze jest jasne - np. nie wiadomo, którym z tych parametrów wyrazić zmiennośćj wartościowości informacji w zależności od aktualnie stosowanego przez podmiot kryterium oceny. Jeżeli wartość skalowa jest w istocie tożsama z pozytywnością-negatywnością jakiejś cechy człowieka z uwagi na treść reakcji podmiotu na owego człowieka (jak piszą Anderson 1981, s. 5), „inteligencja" powinna mieć wyższą wartość skalową od „wdzięku", gdyby chodziło o ocenę globalną, ale zapewne niższą gdyby szło o ocenę przydatności tego człowieka do zawodu tancerza. Z drugiej strony, w tej samej pracy, Anderson pisze, że| jedną z podstawowych determinant wagi jakiejś informacji jest jej „implikacyjny związel z wymiarem na którym dokonywany jest sąd. Dany bodziec może być ważny dla jednegi sądu, a nieważny dla innego sądu" (s. 272), z czego wynika,że inteligencja i wdzięk różni; się w obu tych przypadkach nie wartościami skalowymi, lecz wagami. Tak więc pewi zjawiska mogą być wyjaśniane zróżnicowaniem wag przy założeniu stałości warto skalowych, bądź też zróżnicowaniem wartości skałowych przy założeniu stałości wa| a teoria integracji informacji nie zawiera żadnych wskazówek co do tego, które z tyci wyjaśnień należy wybrać (choć implikują one występowanie zupełnie odmiennych procesów) psychologicznych). Co więcej, podobne kłopoty sprawia empiryczna niezależność wagi informacji od y wartości skalowej. Np. jednymi z najczęściej stwierdzanych zjawisk w wartościowaniu oi są efekt negatywności (polegający na tym, że informacja negatywna wywiera silniej wpływ na ocenę globalną od pozytywnej informacji o takiej samej intensywności - por] następny rozdział) oraz efekt krańcowości (polegający na tym, że informacja o skrajni pozytywnej lub skrajnie negatywnej wartościowości wywiera dysproporcjonalnie du wpływ na ocenę globalną w stosunku do wpływu, jaki wynikałby z samego przyrośli wartości skalowej - por. Skowronski i Carlston, 1989). Praktycznie jedynym wyjaśnieniei tych efektów na gruncie teorii integrowania informacji jest założenie o większej wai informacji negatywnych niż pozytywnych oraz o większej wadze informacji krańcowych umiarkowanych. Takie właśnie wyjaśnienie przyjmowane jest przez Andersona (1981J s. 275). Wyjaśnienie to oznacza oczywiście uznanie, iż wartość skalowa i waga informacji ze sobą skorelowane, co jest jednak sprzeczne z wyjściowym założeniem teorii o ni zależności tych dwóch parametrów. Istota problemu tkwi prawdopodobnie w fakcie, iż jedynie wartość skalowa ma rzeczywistą definicję teoretyczną, podczas gdy parametr wagi nie ma w istocie określom sensu teoretycznego, i spełnia w dyskutowanych koncepcjach rolę „chłopca do wszystkii go", czyli, uczenie mówiąc, spełnia rolę niewyczerpywalnego źródła hipotez ad hĄ Standardową definicją wagi zarówno Andersona, jak i innych przedstawicieli rozważań nurtu teoretycznego jest jej określenie jako wielkości wkładu danej informacji w ogól reakcję podmiotu (np. „Waga bodźca informacyjnego wyraża jego doniósł w kształtowaniu całkowitej wartościowości" Anderson i Shanteau, 1970, s. 449). Probli natomiast w tym, że taka wielkość wkładu informacji w ocenę globalną może zosti zidentyfikowana dopiero po dokonaniu pomiaru tejże oceny, a rozważane moi teoretyczne nie zawierają żadnych twierdzeń pozwalających przewidywać, kiedy ów wkl określonej informacji będzie duży, a kiedy mały (choć podstawą takich przewidywań być i bywa intuicja badaczy bądź inne teorie psychologiczne). Parametr wagi jest wij 72 inf w omawianych modelach teoretycznych bytem beznadziejnie „posthoktywnym" - daje się ustalić" po sformułowaniu oceny, ale nie daje się przewidzieć. W konsekwencji, modele te są w stanie wyjaśnić niemal każdy wynik, choć niemal żadnego nie są w stanie przewidzieć. Dobrą ilustracją tej tezy są typowo adkoklywne wyjaśnienia efektów negatywności i krań- cowości informacji, czy wskazywane wcześniej arbitralności w przyjmowaniu założenia o absolutnym bądź relatywnym charakterze wag informacji cząstkowych (tj. o tym, czy wagi poszczególnych danych cząstkowych są wzajemnie niezależne, czy zależne). W tej sytuacji, dość jałowy wydaje się drugi punkt badawczej strategii dyskutowanych modeli, tj. poszukiwanie uniwersalnej reguły algebraicznej opisującej integrowanie cząstkowych wartościowości w ocenę globalną i przewidywanie dzięki temu absolutnej wielkości tejże oceny. Ponieważ przynajmniej jeden parametr (waga) integrowanych informacji może zostać ustalony dopiero po zidentyfikowaniu wielkości oceny globalnej, algebraiczne reguły integrowania informacji są pozbawione wartości predyktywnej, choć zachowują moc opisywania procesu formułowania oceny globalnej, jak to jeszcze będzie o tym mowa. Wiele wskazuje na to, że również stałość owego drugiego parametru (wartości skalowej) integrowanych informacji jest mocno ograniczona, jeżeli wziąć pod uwagę, że wartościowość informacji o człowieku jest zwykle pochodną ich znaczenia deskryptywnego, a to jest bardzo silnie uzależnione od treści współwystępujących informacji (o czym mowa w rozdz. 3), a także jeśli wziąć pod uwagę, że wartościowość poszaegolnych danych uzależniona pozostaje też od rozwijanych przez spostrzegającego człowieka hipotez na temat ocenianej osoby (por. rozdz